Baghdad
eða
Bagdad í miðju landi við ána Tígris er höfuðborg Íraks.
Borgin er aðalmiðstöð samgangna í lofti og á láði (vegir,
járnbrautir). Hún er
mesta iðnaðarborgin (olíuhreinsun, matvæli, litunar- og textílverksmiðjur).
Mikið er framleitt af dúk, eldhústækjum, skartgripum, leðri,
flókaefni og mottum, sem eru til sölu á mörkuðum.
Meðal menntastofnana borgarinnar er Baghdadháskóli (1974),
al-Mustansiriyah-háskóli (1963) og Tækniháskóli (1974).
Meðal sögulegra bygginga borgarinnar eru rústir Bab
al-Wastani, leifar hinna frægu borgarhliða Baghdad, sem var breytt í
vopnasafn, Abbasid-höllin (safn), sem er líklega frá árinu 1179,
al-Mustansiriyah (safn), skóli, sem var stofnaður 1232 og
Mirjan-moskan (1358). Nokkrum
km norðan borgarinnar er Kazimayn, sem er kunn fyrir glæsilega mosku
með gylltum kúpli (19. öld) og grafhýsi trúarleiðtoga, sem shíta-múslimar
tilbiðja.
Abbasídkalífinn
al-Mansur stofnaði Baghdad árið 762 á vesturbakka Trígris, gegnt gömlu
írönsku þorpi, sem hét Baghdad.
Upprunalega borgin var hringlaga með þremur sammiðja borgarmúrum.
Hinn innsti var utan um höll kalífans, hinn næsti var utan um
herbúðirnar og hinn þriðji var skjól almennings.
Basararnir voru utan borgarmúranna.
Fyrstu 50 árin eftir stofnun borgarinnar dafnaði hún stöðugt.
Völd hennar og áhrif undir stjórn kalífans Harun ar-Rashid
jukust. Hans er getið í
hinum frægu sögum „Arabískar nætur”.
Á þessum tíma óx borgin yfir á eystri bakkann og þar varð
síðar hjarta hennar. Að Harun látnum hnignaði borginni en hún var samt áhrifamikil
miðstöð viðskipta og menningar næstu fjórar aldirnar.
Eftir
að Hulagu, barnabarn mongólska sigurvegarans Genghis Khan, sigraði
borgina 1258 og lagði hana í rúst, lá vegur hennar niður á við.
Þar með lauk yfirráðum Abbasídkalífanna.
Annar Mongóli, Tamerlane eyddi borginni 1401.
Hún komst undir persneska stjórn 1508.
Árið 1534 náðu Ottómanar henni.
Persar tóku hana á ný 1623 og héldu henni til 1638, þegar
Tyrkir komu aftur til skjalanna. Tyrkneskir
landstjórar réðu borginni í tæplega þrjár aldir.
Árið 1917 hröktu Bretar Tyrki brott og 1921 varð hún að höfuðborg
hins nýstofnaða ríkis, Íraks, sem varð lýðveldi árið 1958.
Talsverðar skemmdir urðu í borginni í loftárásum bandamanna
í Flóabardaga. Áætlaður
íbúafjöldi árið 1989 var 4,7 miljónir. |