Babýlónía (Hlið guðanna) var fornt konungsdæmi í Mesópótamíu, sem hét upphaflega Sumer og Akkad, milli fljótanna Tígris og Efrat, sunnan núverandi Baghdad í Írak.  Menning íbúanna blómstraði frá 18.-6. öld f.Kr. í þéttbýli líkt og meðal súmera áður fyrr.  Engu að síður byggðist hún meira á landbúnaði en iðnaði.  Borgir landsins voru í kringum 12 talsins, umkringdar stórum og smáum þorpum.  Konungurinn var valdamesti maður þjóðarinnar og hafði alræðisvald á sviðum lagasetningar, dómsmála og framkvæmda.  Hann stjórnaði landstjórum og öðrum embættismönnum um allt land.

Babýlóníumenn löguðu menningu súmera að þörfum sínum og tókst svo vel til, að hún hélzt að mestu óbreitt í 1200 ár.  Hún hafði áhrif á nágrannaþjóðirnar, einkum í Assýríu, sem tók hana upp næstum óbreytta.  Ótrúlega mikið af bókmenntum Babýlóníu hefur fundizt við uppgröft fornminja og komizt í hendur sagnfræðinga og annarra menntamanna.  Meðal allramerkustu uppgötvananna var hið frábæra lagasafn, sem er oft kallað Hammurabi-lögin, frá 18. öld f.Kr.  Það, ásamt öðrum skjölum og bréfum, gefur ótrúlega skýra mynd af skipulagi efnahagsmála og þjóðlífs Babýlóníumanna.

Þjóðfélagið skiptist í þrjár stéttir, awilu (æðsta stétt), mushkenu (frjálst fólk) og wardu (þrælar).  Flestir þrælar voru stríðsfangar en sumir Babýlóníumenn (mushkenu), sem höfðu brotið af sér.  Foreldrar gátu selt börn sín í ánauð, ef þeir þurftu.  Húsbóndi gat kallað ánauð yfir fjölskyldu sína vegna skulda en hún mátti aldrei verða lengri en 3 ár.  Þrælar voru eign húsbænda sinna eins og hver annar búpeningur.  Það mátti brennimerkja þá og hýða og alvarlegar refsingar lágu við flóttatilraunum.  Yfirleitt var farið vel með þræla, því það var hagur húsbændanna, að þeir væru sterkir og heilbrigðir.  Þeir höfðu ýmis lagaleg réttindi og máttu stunda viðskipti, fá lánaða peninga og kaupa sér frelsi.  Söluverð þræla fór eftir framboði og eftirspurn og hæfileikum viðkomandi.  Fullorðinn maður kostaði 20 shekels af silfri, sem jafnaðist á við 35 skeppur af byggi.  Staða Mushkenu í þjóðfélaginu sést í lagabálkum Hammurabi.

Fjölskyldulíf.  Fjölskyldan var undirstaða þjóðfélagsins.  Foreldrar réðu gjaforði barna sinna og hið opinbera staðfesti trúlofanir um leið og verðandi brúðgumi hafði fært föður brúðarinnar gjöf.  Giftingarathöfninni lauk venjulega með undirritun sáttmála á töflu.  Þótt hjónabönd væru byggð á hagkvæmnissjónarmiðum, bendir ýmislegt til kynlífssambanda áður en fólk giftist.  Babýlónískar konur höfðu nokkurn, mikilvægan, lagalegan rétt.  Þær gátu átt eignir, stundað viðskipti og verið vitni í réttarhöldum.  Eiginmenn gátu skilið við konur sínar af litlum ástæðum og máttu kvænast öðurm konum, ef eiginkonurnar voru óbyrjur.  Börnin lutu algerlega aga foreldranna, sem gátu gert þau arflaus eða selt í ánauð.  Algengt var að fólk ættleiddi börn og þau voru oftast alin upp með alúð og ást.

Borgir.  Ekki er hægt að áætla fjölda íbúa borga landsins með neinni nákvæmni vegna þess að ekki hafa fundizt nein manntalsskjöl.  Líklega var fjöldinn í borgunum á milli 10.000 og 50.000.  Borgarstrætin voru þröng, hlykkjótt og óregluleg.  Háir, gluggalausir veggir snéru að þeim.   Göturnar voru ekki steinlagðar og engar afrennslislagnir lágu um þær.  Meðalhúsið var lítið, einnar hæðar og úr sólþurrkuðum leir.  Þar voru nokkur herbergi umhverfis inngarð.  Velmegandi fjölskyldur byggðu tveggja hæða múrsteinshús með u.þ.b. 12 herbergjum.  Þau voru múrhúðuð og hvítkölkuð að innan og utan.  Á jarðhæð var betri stofa, eldhús, salerni, herbergi þjónustufólks og stundum lítil kapella.  Meðal húsgagna voru lág borð, hábektir stólar og rúm úr viði.  Eldhúsáhöld voru úr leir, steini, kopar og bronsi og körfur og kistur voru úr sefi og viði, æhúðir og ullarteppi voru á veggjum og gólfum.

Oft voru íbúðarhús byggð ofan á grafhvelfingum, þar sem látnum fjölskyldumeðlimum var komið fyrir eftir andlátið.  Babýlóníumenn trúðu á líf eftir dauðann.  Þess vegna var ýmislegt nytsamlegt, pottar, verkfæri, vopn og skartgripir, grafið með hinum látnu.

Tækni.  Babýlóníumenn erfðu tækniafrek súmera tengd áveitum og landbúnaði.  Viðhald skurðakerfa, varnargarða, dreifikerfa og uppistöðulóna krafðist talsverðrar verkfræðikunnáttu.  Gerð teikninga og mælingar kröfðust hallamála og mælistikna.  Við úrtreikninga notuðu þeir sexukerfið í stað okkar tugakerfis.  Mælingar á lengd, flatarmáli, rúmmáli og þunga voru byggðar á súmerskum aðferðum.  Búskapurinn var flókinn og byggðist á aðferðum, sem byggðust á framsýni, iðni og hæfileikum.  Eitt skjalanna, sem fundust frá þessum tíma og var notað sem kennslubók í skólum landsins, var í rauninni ekkert annað er leiðarvísir fyrir bændur.  Þar er fjöldi leiðbeininga, sem ná yfir allt frá vökvun akra til hreinsunar korns.

Iðnaðarmenn voru leiknir í járngerð, þæfingu, aflitun og litun, framleiðslu málningar, lita, snyrtivara og ilmvatna.  Skurðlækningar voru notaðar samkvæmt Hammurabi-lögunum, sem ná líka yfir skyldur skurðlækna.  Lyfjagerð var vafalaust stunduð, þótt sækja verði heimildir um hana alla leið til súmerskra skjala, sem eru nokkrum öldum eldri en Hammurabi.

Löggjöf og ritun.  Lög og réttur voru lykilatriði í daglegu lífi.  Réttlæti var útdeilt í dómskerfinu og hver dómur var skipaður 1-4 dómurum.  Borgaöldungar voru oft látnir skera úr í ýmsum málum og dómarar gátu ekki breytt úrskurði þeirra en hægt var að áfrýja honum.  Sönnunargögn voru annaðhvort munnlegur eða skriflegur vitnisburður.  Eiðar voru mikilvægir í framkvæmd dómsvaldsin.  Dómar gátu kveðið á um líflát, hýðingar, þrælkun og útlegð.  Skaðabætur voru á bilinu 3-30-falt verðmæti þess, sem bæta þurfti.

Til að tryggja framkvæmda laga og efnahagsmála notuðu Babýlóníumenn ritmál súmera.  Þeir notuðu sömu aðferðir við menntun ritara, skjalavarða og annarra embættismanna og námsskrár prestaskóla byggðust aðallega á skráningu og utanaðlærdómi texta og orðabóka með löngum listum orða og orðasambanda, nöfnum trjáa, dýra, fugal, skordýra, landa, borga, þorpa og steintegunda auk fjölda flókinna reiknitaflna og dæma.  Bókmenntanám fólst í afritun þjóðsagna, söguljóða, sálma, sorgarkvæði, máltæki og ritgerðir á tungum Babýlóníumanna og súmera.

Sagan.  Ekki er hægt að dagsetja löng tímabil í fornsögu Miðausturlanda með neinni nákvæmni.  Listi yfir konunga súmera nær til valdaloka höfðingjaættarinnar Isin í kringum 1790 f.Kr. en tímasetning fyrir valdatíma Akkad-höfðingjaættarinnar (2340 f.Kr.) er ónákvæm.  Tímasetning er alláreiðanleg milli höfðingjaættanna Akkad og til loka 1. ættar í kringum 1595 f.Kr.  Síðan kemur sjö alda óljóst tímabil.  Þrjár aðalaðferðir eru notaðar við tímasetningu fornaldarinnar í Miðausturlöndum og er þá miðað við ártölin 1848, 1792 eða 1728 f.Kr.

Súmerar.  Í lok þriðju teinaldar f.Kr. náði konungsríki Sumer og Akkad yfir stór landsvæði undir stjórn súmerskrar höfðingjaættar, sem var kölluð þriðja ættin frá Úr.  Aðalástæða hruns þessa konungsdæmis var flutningur semítískra hirðingja, amoríta, frá Arabísku eyðimörkinni til vesturs.  Þeir náðu mörgum mikilvægum borgum á sitt vald (Isin, Larsa, Babýlon og Eshnunna, nú Tell Asmar), þar sem þeir komu sér upp nýjum höfðingjaættum.  Í kringum 2000 f.Kr. var síðasti konungur ættarinnar frá Úr tekin höndum við Elamites.  Konungsríkið Sumer og Akkad heyrði sögunni til og borgarastríð brauzt út.  Borgarar Isin reyndu í fyrstu að stjórna Sumer og Akkad en íbúar Larsa buðu þeim byrginn og stöðugur ófriður ríkti milli borganna.  Um 1790 f.Kr. tókst Rim-Sin konungi í Larsa (1823-1763 f.Kr.) að leggja Isin undir sig.  Þessi atburður þótti svo mikilvægur, að hann markaði tímamót í hinum varðveittu annálum, þótt næsta tímabil yrði stutt.

Hammurabi.  Rim-Sin gat ekki nýtt sér sigurinn vegna þess að samtímis tók Hammurabi við völdum í hinni tiltölulega litlu borg Babýlon.  Hann var klókur samningamaður og góður herstjórnandi.  Hann sigraði Rim-Sin og konunga Elam, Mari og Exhnunna og um 1760 f.Kr. varð hann konungur þessara ríkja allt frá Persaflóa að ánni Habur.  Saga Babýlóníu er talin hefjast á þessum tímamótum.

Hammurabi var fádæma hæfur stjórnandi og lét sig allt skipta.  Hann fylgdist m.a. með hreinsun áveituskurða og bætti mánuði við dagatalið.  Hann var góður löggjafi eins og sjá má af lögum hans.  Hann var líka áhrifamikill trúarleiðtogi og guð Babýlon, Marduk, varð að höfuðguði allra annarra.

Kassítar og 2. höfðingjaættin frá Isin.  Á valdatímum Hammurabis og sonar hans, Samsu-iluna (1750-1712 f.Kr.) risu menning og völd Babýlóníu hæst.  Nokkrar helztu borgir Babýlóníu fóru að kvabba um sjálfstæði og kassítar réðust inn í landið á valdatíma Samsu-iluna.  Þótt honum tækist að hrinda árásunum komu þeir sér fyrir í landinu næstu aldirnar.  Hann varð einnig að glíma við uppreisnarforingjann Iluma-ilum, sem sölsaði undir sig völdin í suðurhluta landsins við Persaflóa, svokölluðu Sjávarlandi.

Á dögum arftaka Samsu-iluna misstu þeir smám saman meira af völdum sínum og yfirráðasvæði.  Í kringum 1595 f.Kr. skálmaði her hittíta alla leið suður að Babýlon, tók herfang og þræla með sér til Anatólíu og skildi konungsríkið eftir í uppnámi.  Um hríð náði höfðingjaætt Sjávarlandsins völdum í Babýlóníu.  Um miðja 16. öldina f.Kr. náði konungur kassíta, Aqum (1570 f.Kr.) Babýlóníu á sitt vald og færði veldi sitt út frá Efrat til Zagros-fjalla.  Undir stjórn kassíta varð Babýlónía aftur að mikilvægu stórveldi.  Í upphafi 15. aldar f.Kr. var landið eitt fjögurra stórvelda í Vestur-Asíu.  Hin voru Egyptaland, Mitanni og Hittítaveldið.

Eftir að Assýríumenn urðu sjálfstæðir frá Mitanni snemma á 14. öldinni f.Kr. byrjuðu konungar þeirra að skipta sér af málefnum Babýlóníu og reyndu að ná þar völdum.  Þeim tókst það loks og Babýlónía var svo veik fyrir, að landið féll í hendur elamíta, sem réðust inn í það úr austri.  Þeir settu kassítakonunginn af og gerðu landið að léni.  Uppreisn brauzt út í Suður- og Mið-Babýlóníu og 2. Isinættin (1125-1103 f.Kr.) náði völdum.  Elamítar voru hraktir brott og gerð var innrás í Assýríu.  Skömmu síðar komu stórir hópar arameskra hirðingja til Babýlóníu og landið var suðupottur pólitískrar ólgu í tvær aldir.

Tímabil kaldea.  Einn ættflokkanna, sem bjuggu umhverfis Babýlóníu, var hinir öflugu kaledear.  Þeir settust að og ríktu í héraði við Persaflóa.  Frá 9.-6. öld f.Kr. áttu þeir mikinn þátt í sögulegri þróun í Asíu.  Konungar þeirra áttu þátt í hruni Assýríu og stofnun Babýlóníu, sem varð síðar Kaldea, valdamiðstöð Mesópótamíu.  Einn beztu konunga kaldea var Merodach-baladan II (722-710 f.Kr.), sem barðist með kjafti og klóm gegn fjórum voldugum konungum Assýríu, (Tiglath-pileser II (745-727 f.Kr.), Shalmaneser V (727-711 f.Kr.), Sargon II (722-705 f.Kr.) og Sennacherib (705-682 f.Kr.), sem eyddi Babýlon.  Eftirmenn Sennacherib, Esarhaddon (681-669 f.Kr.) og Ashurbanipal, náðu aftur tökum á Babýlóníu, þrátt fyrir fjölda uppreisna og liðhlaup.  Árið 626, þegar Assýría var í mikilli upplaustn og var ógnað af medes, skítum og kimmerum, lýsti kaldeumaður, Nabopolassar (626-605 f.Kr.) sig konung Babýlóníu.  Hann gerði bandalag við medes og aðstoðaði við að brjóta niður veldi Assýríumanna.

Egyptar nýttu sér veikari stöðu Assýríu og hófu sókn inn í Palestínu og Sýrland.  Árið 605 f.Kr. réðist Nebukadnesar II gegn Egyptum og sigraði þá við Carchemish (í Sýrlandi nútímans).  Hann ríkti í 43 ár og færði veldi Babýlóníu yfir mestan hluta Mesópótamíu.  Í biblíunni er hann nefndur sem tortímandi Jerúsalem og konungurinn, sem flutti gyðinga í ánauð til Babýlóníu.  Fornleifafræðingar þekkja hann sem mikilvirkan í gerð mannvirkja og endurbyggingu þeirra.  Hann endurbyggði Babýlon, höfuðborg sína, ríkmannlega og lét endurbyggja fjölda hofa um allt land.

Endurfædd Babýlónía átti ekki langa lífdaga fyrir höndum.  Að Nebúkadnesar látnum 652 f.Kr., slógust margir hópar og einstaklingar um völdin.  Árið 556 f.Kr. varð Nabonidus, fyrrum landstjóri Nebúkadnesars, konungur Babýlóníu (556-539 f.Kr.).  Hann var nokkuð dularfullur maður og honum tókst að fá hina áhrifamiklu prestastétt í Babýlon á móti sér.  Hann lét syni sínum, Belshazzar, eftir stjórn borgarinnar og bjó um tíma í borginni Harran og síðar í vininni Teima í Arabísku eyðimörkinni.  Árið 539 sigraði persneski konungurinn Cyrrus mikli Babýlóníumenn eftir að hann hafði lagt Media að velli.  Nabonidus var tekinn til fanga við Sippar (í grennd við núverandi Baghdad í Írak) og Persar náðu Babýlon án bardaga.  Þannig varð Babýlónía hluti af Persaveldi og missti sjálfstæði sitt.

Arfleifð Babýlóníu.  Babýlóníuríki var orðið 12 alda gamalt, þegar það leið undir lok.  Þjóðfélagið, efnahagslífið, listir og byggingarlist, vísindi og bókmenntir, dómskerfi og trúarbrögð breyttust talsvert á þessu tímabili en þegar á heildina er litið var lítið um grundvallarbreytingar.  Menning Babýlóníu, sem byggðist í meginatriðum á menningu súmera, hafði mikil áhrif á gamla heiminn, einkum hebrea og Grikki.  Áhrifin eru greinileg í verkum ljóðskálda (Hómer og Hesiod), stærðfræði (Euklides), störnufræði, störnuspáfræði, skjaldamerkjafræði og biblíunni.