Gamla
borgin Gwalior nyrzt í
sambandsfylkinu Madhya Pradesh er kunn fyrir stórbrotið *virkið og
hallirnar frá tímum Man Singh (1486-1516), eins konunga Tomarhöfðingjaættarinnar.
Höll Man Singh, *Man Mandir, var lokið í kringum árið
1500 og endurnýjuð árið 1881. Skreytingar á inni- og úti-veggjum eru marglitar leirflísar
með dýra- og jurtamyndum. Karanhöllin,
sem var byggð um svipað leyti, gefur Man Mandir ekki mikið eftir.
Fallegu
jainahöggmyndirnar, sem eru hoggnar í bergið neðan við virkið, eru
líka skoðunarverðar. Þar
að auki er hægt að kíkja á eina mosku og gröf mógúlsins Mohammed
Ghaus (16.öld).
Frá
Gwalior er hægt að fara í tímafreka og yfirgripsmikla dagsferð um
borgina Jhansi til þorpsins
Khajuraho,
fyrrum höfuðstaðar Chandellakonunganna, þar sem eru miklar *hofrústir
(10./11.öld) með meistaraverkum ástþrunginnar höggmyndarlistar.
**Hofin í Khajuraho
standa í þremur aðalþyrpingum.
*Hin vestustu eru athyglisverðust.
Elzta hofið í Khajuraho, Chausat-Yogini, hið eina, sem byggt
er úr graníti, er frá aldamótatímanum 900 og helgað gyðjunni
Kali. Upprunalega voru 65
klefar umhverfis inngarðinn en eftir standa 35.
Norðar
er Kandariya-Mahadev-hofið,
stærst allra hofanna, og þar er ótrúlegur fjöldi fagurra höggmynda.
Það sést varla í hofið sjálft fyrir ríkuleg-um og fögrum
hindúalistaverkum. Fínskreytt
hlið er inngangurinn í hofið. Þrjár úthöggnar veggræmur umlykja það og sýna
elskendur í faðmlögum, fljúgandi dísir, tónlistarmenn og krókódíla.
Chitragupta-(Bharatji)-hofið
er aðeins norðar. Þar er
mynd af sólguðn-um Surya, sem stendur á vagni sínum með sjö hestum
fyrir. Lágmyndirnar á útveggjum
sýna veiðiferðir, fljúgandi fíla, konunglegar skrúðgöngur og
dansa.
Önnur
falleg hof í vestustu þyrpingunni eru:
Viswanath-Handi og lakshman, bæði með stórkostlegum lágmyndum.
Risastyttan
af apaguðnum Hanuman,
sem stendur í nútíma hofi miðleiðis til þorpsins, var gerð árið
922 og er því elzti forngripurinn, sem hefur fundizt í Khajuraho.
Eystri
hofþyrpingin er nálægt þorpinu.
Þar eru þrjú hindúahof og þrjú jainahelgidómar.
Javarihofið, helgað Vishnu, og rústir Ghantai-hofsins
(jaina) eru athyglisverðastar. Rústirnar
eru prýddar súlum, skreyttum böndum, perluþráðum og klukkum.
Parsvanath-hofið
er stærst jaina-hofanna. Það
er viðamikil bygging án gangsvala.
Ljós berst inn í göng hofsins um mjóa glugga.
Fagrar höggmyndir af konum við ýmsar athafnir skreyta útveggina.
Syðri
hofþyrpingin er í þriggja km fjarlægð frá Khajuraho.
Þar eru tveir helgidómar.
Hinn uppmjókkandi turn Duladeo-hofsins er áberandi.
Höggmyndirnar á honum lýsa hnignun höggmyndalistarinnar.
Chaturbhuj-hofið
hýsir fagra, 3m háa styttu af hinum fjórhenta guði, Vishnu. Þar er líka áberandi stytta með ljónshöfði, sem er
e.t.v. kvenmynd Narasimha (endurholgunartákn Vishnu).
Auðveldasta
leiðin til að skoða hofin í Khajuraho er að fljúga þangað frá
Delí, Agra eða Varanasi (daglegt áætlunarflug).
*Rústaborgin
Mandu
(610m.y.s.) er við aðalveginn milli Bombay og Delí, svolítið
úrleiðis, suðvestan bæjanna Indore og Mhow.
Hún er á 13 km kafla í hlíðum Vindhyafjalla.
Blómaskeið hennar var á 15. öld, þegar Hoshang Shah
(1408-1434) ríkti. Tinþakinn
borgarmúrinn er 36 km langur og bak við hann er fjöldi halla og moska
(hin elzta frá 1405). Aðalmoskan
er athyglisvert dæmi um Pathanbyggingarlistina.
Grafhýsi Hoshang Shah er hvelfd marmarabygging, sem ber augljós
merki hindúískra áhrifa á islömsku byggingarlistina.
Skammt
frá stórborginni
Bhopal,
sem varð fyrir hörmulegu eiturefnaslysi árið 1984, er
Sanchi,
þar sem elztu mannvirki Indlands eru.
Þarna voru byggð búddamannvirki nokkrum árum eftir dauða
hans. Eftir að búddaleiðtoginn
og drottnarinn Ashoka kom þangað í heimsókn varð staðurinn mikil-væg
trúarmiðstöð. Þarna
eru 'stúpur' á hæð, 90 metrum ofar vinstri bakka árinnar Betwa.
Uppi á Sanchi-hæðinni sjálfri eru 10 'stúpur'.
Merkilegust þeirra er *Stórastúpan, sem líkist forsögulegri
gröf úr sandsteini og tígul-steini.
Hún er 31 m í þvermál og 13 m há nú.
Hún var hærri í upphafi og prýdd súluverönd efst (10m í þvermál).
Kringum 'stúpurnar' er steinveggur úr stórum steinblokkum með
fjórum hliðum, einu í hverja höfuðátt.
Byggingarstíll þeirra er eftirmynd af eldri tréhliðum.
Þau eru ríkulega skreytt fíngerðum, flötum lágmyndum og áletrunum,
sem gefa til kynna nöfn gefendanna.
Rittáknin eru að mestu frá tímum Ashoka (3.öld f.Kr.).
Í 'stúpu' nr. 2 eru helgir dómar tveggja nemenda Búdda varðveittir.
Jabalpur
(Jubbulpore; 600þ. íb.) er iðnaðarborg og veigamikil samgöngumiðstöð
í miðju fylkinu Madhya Pradesh.
Þangað koma erlendir gestir einkum til að skoða Marmaragljúfrið,
sem áin Narbada hefur grafið 20 km vestan borgarinnar.
Miðleiðis þangað stendur Madan Mahal, gamall klettakastali
Gondkonunganna. |