Holland efnahagslífið,
Flag of Netherlands


HOLLAND
EFNAHAGSLÍFIÐ
.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Holland lék stórt hlutverk í efnahagslífi Evrópu um aldabil.  Allt frá 16. öld voru Hollendingar leiðandi afl á sviðum flutninga á heimshöfunum, fiskveiða, viðskipta og fjármálastarfsemi.  Viðskipti við hollenzka nýlenduveldið voru mikilvæg á 19. öldinni og fyrri hluta hinnar tuttugustu.  Eftir að Indónesía fékk sjálfstæði síðla á fimmta áratugi 20. aldar, hefur stefnan í efnahagsmálum verið tekin á viðskipti við Evrópuþjóðir.  Fjölbreyttur iðnaður þróaðist samtímis samdrætti vinnuafls í landbúnaði.  Landið flutti út mikla orku eftir að miklar birgðir af náttúrugasi fundust.  Ríkisstjórnir landsins léku stórt hlutverk í öllum þessum breytingum.  Áhrif þeirra voru og eru mikil, þrátt fyrir að flest fyrirtækjanna séu einkarekin, því að þær útdeila u.þ.b. helmingi þjóðartekna.

Framleiðsla Árið 1992 var verg þjóðarframleiðsla Hollands 320,4 miljarðar US$, þannig að meðaltalið á mann var 21.050.-.  Áratuginn 1980-90 óx hún að meðaltali um 1,9% á ári.  U.þ.b. 31% þjóðarframleiðslunnar komu frá iðnaði, byggingarstarfsemi og orkugeiranum en framlegð landbúnaðarins var aðeins 4%.  Þjónustugeirinn, fjármálastarfsemi og opinber starfsemi voru í kringum 60%.

Landbúnaður Smæð Hollands og mikið þéttbýli veldur því, að landrými til landbúnaðar er takmarkað og verður því að nýta hvern fersentimetra mjög vel.  Það hefur tekizt allvel, því mikið er flutt út af landbúnaðarvörum (kjöt, blóm, grænmeti, smjör, ostur o.fl.).  Verðmæti útfluttrar landbúnaðarvöru er meira en útgjöld til innflutnings korns, suðrænna ávaxta og dýrafóðurs.  Flest býli eru smá í sniðum.  Tún og beitilönd ná yfir u.þ.b. helming lands, sem er nýtt til landbúnaðar, 40% eru nýtt til kornræktar og afgangurinn til ræktunar blóma.  Árið 1990 nam framleiðslan 8,2 miljónum tonna af sykurrófum, 7,9 af kartöflum, 4 af grænmeti og ávöxtum, 1 af hveiti og 319 þúsundum tonna af öðrum korntegundum.  Fjöldi nautgripa var 4,7 miljónir, svína 14,9 og hænsna 96.

Timbur- og fiskiðnaðurTimburframleiðsla er lítilvæg í þessu skóglitla landi.  Fiskveiðar eru byggðar á langri hefð og eru enn þá mikilvægar, þrátt fyrir minnkandi fiskistofna í Norðursjó, sumpart vegna mengunar.  Helztu fisktegundir, sem Hollendingar draga úr sjó, eru síld, þorskur, lúða, koli, makríll, skelfiskur og rækjur.  Heildarafli síðla á níunda áratugi 20. aldar var 421.600 tonn.

Orka og námuvinnslaIðnaðurinn byggist á orkulindum landsins.  Öldum saman hafa Hollendingar notað vindmyllur og torf sem orkugjafa.  Ný tækni leiddi til aukins mikilvægis kola.  Birgðir í Limburghéraði stóðu undir hluta innanlandsþarfa en mestur hluti þeirra var fluttur inn.  Olía og náttúrugas urðu mikilvægari eftir síðari heimsstyrjöldina og voru flutt inn.  Rotterdam varð aðalinnflutnings- og olíuvinnsluborgin.  Á sjötta og sjöunda áratugnum fundu Hollendingar miklar birgðir náttúrugass í Groningenhéraði.  Framleiðslan jókst hratt, þannig að síðustu kolanámunum var lokað 1973, og mikill útflutningur náttúrugass hófst.  Síðla á níunda áratugnum var 29,4 miljónum tuna af hráolíu pumpað úr jörðu auk 82,5 miljarðar rúmmetra af gasi.  Þá var framleiðsla rafmagns 17,4 miljónir kílóvött eða 77,2 miljarðar kílóvattstunda.  Á tíunda áratugnum var farið að huga betur að hagkvæmni vindaflstöðva vegna mengunar.  Árið 1992 var búið að setja upp 630 hátæknivindmyllur, sem framleiddu 144 miljónir kílóvattstunda.

IðnaðurIðnaður Hollendinga
er mjög fjölbreyttur og margt er nýtt af nálinni.  Iðnframleiðsla var tiltölulega lítilvæg þar til eftir síðari heimsstyrjöldina.  Þungaiðnaður (stál, flutningatæki, vélbúnaður) er ekki nærri eins mikilvægur í Hollandi og í nágrannaríkjunum.  Grózkan að stríðinu loknu hefur aðallega legið í efna- og elektrónískum iðnaði.  Framleiðsla matvæla, drykkjarvöru, tóbaks, byggingarefna, skipa, olíuvöru, gúmmís og plastvöru og útgáfustarfsemi hefur einnig mikið vægi.

FjármálGjaldmiðill Hollendinga er gulden.  Hollandsbanki (1814) sér um útgáfu peninga.  Gengi hans var þétttengt gengi gjaldmiðla annarra helztu þjóða Evrópu, einkum þýzka markinu, áður en evran kom í hans stað.  Amsterdam er aðalfjármála- og tryggingaborg landsins og þar er einnig aðalkauphöllin.

Erlend viðskiptiEfnahagur Hollendinga byggist mikið á heimsverzluninni.  Mikill hluti vöru í höfnum landsins er á leiðinni til annarra landa, aðallega ESB-landa.  Allt frá árinu 1980 hefur útflutningur oftast verið meiri en innflutningur.  Önnur ESB-lönd eru mestu viðskiptalönd Hollands.  Þýzkaland er mikilvægast (26%).  Útflutningur náttúrugass hefur aukið gjaldeyrissjóð landsins og aukinn straumur ferðamanna hefur bætt um betur.  Ferðamenn laðast að landinu vegna blómaræktarinnar, bátsferða um vötn og skurði, sögunnar, listarinnar og menningarhefða.  Hollendingar eru einnig vinsælir vegna þess, hve andrúmsloftið er afslappað og hve umburðarlyndir þeir eru.  Hollendingar ferðast mikið sjálfir og eyða a.m.k. tvöfaldri innkomunni í ferðum sínum um heiminn.

Flutningar og samgöngur.  Góðar samgöngur hafa löngum verið nauðsynlegar vegna þess, hve mikill hluti efnahagsins byggist á alþjóðaviðskiptum.  Rotterdam er meðal stærstu hafna heims og Amsterdam er einnig mikilvæg hafnarborg.  Báðar borgirnar eru tengdar sjó með miklum skipaskurðum, sem tengjast vatnavegum annarra Evrópulanda.

Nýju skurðirnir tengja Rotterdam við Norðursjó og um Norðursjávarskurðinn við Amsterdam.  Hollenzkar vatnaleiðir, skipaskurðir og ár, sem stærri skip en 400 brúttótonn geta farið um eru tæplega 3000 km langar og ná næstum út í öll horn landsins.  Farskipafloti landsins er gríðarstór, 4,7 miljóna tonna seint á níunda áratugnum, þegar u.þ.b. 6200 skip voru í förum.

Ríkisjárnbrautirnar eru u.þ.b. 2810 km langar og 65% þeirra ganga fyrir rafmagni.  Þær ná til alls landsins og veita öra og góða þjónustu.  Vegna þess, hve flutningaprammar flytja mikið af alls konar vöru, hafa járnbrautirnar aldrei náð fótfestu á vöruflutningamarkaðnum.

Vegakerfið er 2320 km langt og fjöldi bifreiða seint á níunda áratugnum var 5,1 miljón.  Notkun reiðhjóla er mikil og víða eru sérstakar brautir fyrir þau meðfram vegum.

Mesta flugumferðin fer um alþjóðaflugvöllin Schiphol í grennd við Amsterdam.  Smærri flugvellir þjóna Groningen, Maastricht, Rotterdam og öðrum borgum.  Innanlandsflugið er ekki mikilvægt vegna lítilla fjarlægða og annarra flutningsmiðla.  Aðalflugfélag landsins er  Konunglega hollenzka flugfélagið (KLM).


FjölmiðlarAuk fjölda héraðs- og staðarblaða eru gefin út sex dagblöð, sem ná dreifingu um allt land.  Hvert þeirra á sér einhverja pólitíska eða félagslega bakhjarla.  NRC-Handelsblad (Rotterdam) er frjálslynt og óháð trúfélögum.  Volkskrant (Amsterdam) er tengt katólskum.  Trouw (Amsterdam) er tengt siðbótarkirkjunni og Het Vrije Volk (Rotterdam) er tengt Sósíalistaflokknum.  Mesta útbreiðslu hefur óháða dagblaðið Telegraaf (Amsterdam).  Samkvæmt lögum frá 1988 sjá tveir aðilar um skipulagningu útvarps og sjónvarps, óháð fyrirtækjasamsteypa sér um framleiðsluaðstöðu en hálfopinbert fyrirtæki sér um útsendingar alhliða dagskrár, líkt og íslenzka ríkisútvarpið.  Flestar útsendingar eru byggðar á afnotagjöldum og sköttum og útsendingatíma er skipt á milli samtaka í hlutfalli við fjölda meðlima þeirra.  Fjöldi einkaframleiðenda efnis starfar einnig samhliða, þótt einkastöðvar séu ekki leyfðar.  Árið 1993 voru 5,3 miljónir sjónvarpsviðtækja og 12 miljónir útvarpsviðtækja í landinu.

VerkalýðurÁrið 1993 voru 6,5 miljónir manns bundnar í þjónustu- og viðskiptageiranum.  Fjórðungur vinnuaflsins var bundinn í framleiðslustörfum, 10% í viðskiptum og fjármálum og 4% í landbúnaði, timburvinnslu og fiskveiðum og vinnslu.  Í kringum 29% vinnandi fólks eru í verkalýðsfélögum.  Hin stærstu þeirra er Alþýðusamband Hollands og Kristilegt samband verkalýðsfélaga.  Ríkisstjórnir hafa ævinlega afskipti af samningum milli þeirra og vinnuveitenda til að tryggja, að niðurstaða þeirra hafi ekki skaðleg áhrif á efnahagsástandið.


.

 TIL BAKA     Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir            HEIM