10000
f.Kr. Snemmsteinöld.
Hellamyndir í Suđur-Frakklandi, mammútar, hreindýr o.fl.
2700-1600
Steingrafamenning seint á steinöld og í upphafi bronzaldar.
Um
600
stofnuđu
grískir kaupmenn nýlenduna Massalia (Marseilles).
500<
komu
keltar međ höfđingjum sínum og prestum.
Ţeir komu úr austri og íberar komu
inn í landiđ sunnanvert, norđan Pyrenneafjalla.
Lígúrar héldu velli á strönd Miđjarđarhafsins.
121
stofnuđu
Rómverjar nýlenduna Gallia Narbonensis (Provence) til ađ verja
landveginn
milli Ítalíu og Spánar.
109
ruddust
kimbrar og teutónar inn í Provence.
102-101
sigrađi
rómverski hershöfđinginn Maríus teutóna viđ Aquae Sextiae (Aix-en-
Provence)
og kimbra viđ Vercellae (Vercelli) í Efri-Ítalíu.
58-51
sigrađi
Sesar galla eins og hann gat um í endurminningum sínum „De Bello
Gallico”.
Landiđ var síđan sett undir rómverska stjórn.
Rómverjar byrjuđu strax
ađ
innleiđa rómanska tungu og menningu og stofna borgir (margar heillegar rómverskar
minjar í Nîmes, Arles og víđar).
2.
öld e.Kr.Kristni
heldur innreiđ sína í Gallíu.
Um
300 e.Kr.
Nýir
borgarmúrar byggđir kringum borgirnar.
Rómverskir keisarar sátu um tíma
í
Lutetia (París).
300-600
Ţjóđflutningar
í gegnum Gallíu.
418-507
Konungsríki
vísigota í Suđur-Gallíu međ Tolosa (Toulouse) sem höfuđborg.
443
Búrgúndar
stofnuđu konungsríkiđ Búrgúnd í Rhônedal undir verndarvćng Rómverja
eftir ósigur
í orrustu viđ húna í Rínardalnum.
Suđurhluti ríkis ţeirra viđ Worms undir stjórn
allemana
og norđurhlutinn alla leiđ til Mainz undir frönkum.
Eftir
449
Keltar,
sem jútar, englar og saxar ráku frá Bretlandi, settust ađ í Bretagne.
451
Rómverjar
sigruđu Atla húnakonung í orrustu á Catalóníuvöllum viđ Troyes.
Atli og hersveitir
hans, ţ.á.m. Vísigotar, frankar og Búrgúndar) hurfu til
Ungverjalands.
Hiđ frankneska konungsríki Merovina og Carolina
400-800 var fyrsta veldiđ á snemmmiđöldum, sem skaut stođum undir
stjórnmálalega, félagslega og menningarlega ţróun, einkum í Frakklandi
og Ţýzkalandi.
Eftir 400
Frankar
setjast ađ í Gallíu allt suđur ađ Signu og Loire.
482-511
Clovis
I, konungur merovina, sameinađi franka, sigrađi Gallíu og stofnađi
Frankaríki.
496
sigruđu
franka allemana, tóku kristni og fengu stuđning kirkjunnar.
Eftir
511
urđu
til ţrjú konungsríki í kjölfar skiptingar Frankneska konungsdćmisins,
Austrasia
(germanskt)
međ Reims sem höfuđborg (síđar Metz), Neustria međ París sem höfuđborg
og Búrgúnd međ Orléans sem höfuđborg.
687
ríkti
carolininn og hallarstjóri Austrasia, Pépin frá Herstal, yfir öllu
Frankaríki.
732
sigrađi
sonur Pépins, Karl Martel hamar, araba á leiđinni norđur á bóginn viđ
Poitiers.
Náin
samvinna milli Aquitaine, Búrgúnd og Frankaríkis.
751
krýndu
ađalsmenn Pépin stutta konung í Soissons og Boniface erkibiskup blessađi
hann.
Sakarías
páfi hafđi fallist á, ađ síđasti meroviski konungurinn yrđi settur
af.
754
Stefán
II páfi bađ Pépin um ađstođ gegn lombörđum og lét hann um ađ
verja og vernda
Róm.
Páfinn veitti Pépin og sonum hans nafnbótina „Patricius
Romanorum”. Pépin lét páfa
eftir landvinninga sína í baráttunni viđ lombarđkóng, Aistulf.
772-814
Karl
mikli stćkkađi Frankaveldi, bćtti viđ Efri-Ítalíu og vesturgermanska
svćđinu, ţar sem
saxónar
og bćjarar bjuggu. Hann
skipti ríki sínu í héruđ, sem greifar stjórnuđu og landamćri
voru
merkt. Keisarahallirnar urđu
efnahags- og menningarmiđstöđvar.
800
Völd
Karls mikla voru stađfest međ krýningarathöfn í Róm.
Hér á eftir koma viđburđir í sögu Frakklands á
tímabili einveldis (843-1600). Kirkjan og borgir studdu frönsku
konungana, sem komu sér ć betur fyrir og tryggđu, ađ völdin gengju í
arf, ţrátt fyrir mörg sjálfstćđ lén og landsvćđi.
843
Samkvćmt
samningnum í Verdun skiptist ríkiđ og Karl II skalli fékk
vesturhlutann, sem
náđi
ađ austurlandamćrum ríkisins viđ Ţýzkaland, sem héldust til síđmiđalda.
carolínkóngar
réđu ríkum í Frakklandi til 987.
857
Víkingar
rćna og rupla í vesturhluta ríkisins og í París.
Eftir
888
voru
héruđin Francia, Campagne, Aquitaine, Gascony, Toulouse, Gothia,
Catalonia,
Bretagne,
Normandie og Flanders stofnuđ.
911
ét
Karl III lét víkingum Normandie eftir.
987-1328
ríktu
capetianar í beinan legg til 1328 og óbeinan til 1848 međ hléi, ţegar
Napóleon var
viđ
völd 1792-1814.
987-1066
Náđi
Hugues Capet, sem réđi ađeins hérađinu Francia í kringum París og
til Orléans, ađ festa
sig og fjölskyldu sína í sessi sem einvalda.
1066
sigrađi
Vilhjálmur bastarđur, hertogi í Normandí, síđar kallađur
sigurvegari, England.
1096-1250
Frakkar
leika forystuhlutverk í krossferđunum.
Kirkjan og klaustrin undirbjuggu ferđirnar
og
franskir prinsar og ađalsmenn tóku ađ sér stjórn ţeirra.
Clunyklaustriđ (910) í Búrgúnd varđ miđstöđ
siđbótar í almennu kirkjulífi og klaustrum.
Regla einsetumunka, Karţúsar, var stofnuđ í
fjalladalnum Cartusia nćrri Grenoble (Le grande Chartreuse).
Sistersínareglan, sem hafđi ađalstöđvar
sínar í klaustrinu í Citeaux (1098), beitti sér fyrir uppfrćđslu og
framgangi byggingarlistar
auk ţess ađ hvetja til innlimunar austurgermanskra svćđa og útbreiđslu
kristni ţar.
Bernard
frá Clairvaux, ábóti sistersína, var lćrđastur manna sinnar samtíđar.
Krossferđirnar
leiddu til nánara sambands viđ menningarsvćđi islam, sem olli stjórnmálalegum,
efnahagslegum
og menningarlegum framförum í Frakklandi á 12. öld. Franski ađallinn varđ ađ
fyrirmynd
í hirđlífi Evrópuríkja, gotneski stíllinn og franskar bókmenntir
ruddu sér til rúms.
1108-37
Lúđvík
VI barđi niđur uppreisnir í lénum sínum og skaut stođum undir auđ
Capetćttarinnar.
1137-80
Ýfingar
hófust milli Frakka og Englendinga í tíđ Lúđvíks VII.
Henry II, lénsmađur frönsku
krúnunnar
réđi meira en hálfu Frakklandi.
1180-1223
Frá
árinu 1202 náđi Philippe Auguste öllum ítökum Englendinga undir frönsku
krúnuna. Guyenne
og Gascony.
1214
sigrđai
Philippe Auguste Englendinga og bandamann ţeirra, Otto IV frá Ţýzkalandi,
í orrustunni
viđ Bouvine. Ţessi sigur
efldi franska ţjóđarvitund.
1209-29
Albigenastríđin
í S.-Frakkklandi. Krúnan
blandađi sér í kúgun Albigena (ćttin nefnd eftir
borginni
Albi) og náđi Languedoc á sitt vald áriđ 1229. Ţar međ var brúađ biliđ milli
frankneska
norđurhlutans og rómanska suđurhlutans, sem höfđu eldađ grátt
silfur.
1223-26
varđ
Frakkland ađ erfđaeinveldi á tímum Lúđvíks VIII og Reims krýningarborg
franskra
einvalda.
1253
stofnađi
Robert de Sorbon guđfrćđiskóla, Sorbonne, í miđborg Parísar.
1258
Lúđvík
IX náđi yfirráđum í N.-Frakklandi, ţar sem Henry III,
Englandskonungur, réđi
ríkjum
og hann varđ líka ađ heita Lúđvík hollustu fyrir hönd hertogadćmisins
Guyenne.
Hćstiréttur,
ţingiđ, hlaut almenna viđurkenningu.
1285-1314
náđi
Philip IV hinn fagri yfirráđum í Champagne og erkibiskupsdćmi Lyons.
1302
funduđu
hershöfđingjar ríkisins í fyrsta skipti.
1309-77
Frakkar
ţvinga til stofnunar páfastóls í Avignion.
1328
tók
Valoisćttin, hliđargrein Capetana, viđ krúnunni (til1498).
1333
krafđist
Játvarđur II, Englandskonungur, frönsku krúnunnar.
1339-1453
Hundrađ
ára stríđiđ milli Frakka og Englendinga.
Mikil spenna milli ađals og borgara.
Veldi
konungs á völtum fótum vegna bćndauppreisna og ólgu međal ađalsmanna.
1349
ríkisarfinn
erfđi Dauiphiné og fékk nafngiftina Dauphin.
1356
Játvarđur
(svarti prinsinn), sonur Játvarđar III, sigrađi og handtók John II
hinn góđa viđ
Maupertuis (suđaustan Poitiers).
1360
Friđarsamningarnir
í Brétigny. Játvarđur III
afsalađi kröfunni til frönsku krúnunnar
og fékk
í stađinn Calais og suđvesturhluta Frakklands.
1363
John
II hinn vísi eftirlét syni sínum, Philip skalla, hertogadćmiđ Búrgúnd.
1369
Karl
V hinn vísi tók upp ţráđinn i stríđinu viđ England og tókst ađ
takmarka
yfirráđasvćđi
Englendinga viđ nokkrar herstöđvar.
1380-1422
Í
valdatíđ Karls VI, sem varđ geđveikur 1392, magnađist ólgan milli
hertogadćmanna
Búrgúnd
og Orléans.
1415
sigrađi
Henry V, Englandskonungur, franska herinn viđ Agincourt og hernam París
og
Norđur-Frakkland
međ ađstođ Búrgúnda.
1429
neyddi
Jóhanna af Örk Englendinga til ađ láta af umsátri Orléans og fylgdi
Karli
VII til krýningarathafnar i Reims.
1430
handtóku
Englendingar Jóhönnu og brenndu hana á báli fyrir villutrú í Rúđuborg
30.
Marz. Hún var tekin í tölu
dýrlinga áriđ 1920).
1438
tryggđi
ríkiđ sjálfstćđi frönsku kirkjunnar frá páfastóli og ţjóđkirkja
galla var stofnuđ.
1439
voru
teknir upp nýr tekjuskattar til ađ tryggja fjármögnun hersins.
Um
1453
töpuđu
Englendingar öllum yfirráđum á meginlandinu nema í Calais.
1461-63
tókst
Lúđvík VI ađ tryggja völd sín yfir ađlinum.
1470
var
fyrsta prentsmiđja Frakka tekin í notkun í París.
1477
urđu
hertogadćmin Búrgúnd og Picardy eign krúnunnar viđ fráfall Karls sköllótta.
Habsborgarakeisarinn
Maximilian I fékk ađrar eignir hans.
Upphafa átaka milli Frakklands
og Habsborgara.
1480-91
náđi
krúnan völdum í Anjou (1480), Mainehérađi (1481) og Britany (1491).
1481-98
ríkti
Karl VIII, sem krafđis erfđaréttar síns í konungsríkinu Napolí sem
erfingi
konungsćttar
Anjou en hélt völdum ţar ađeins um skamma hríđ.
1484
hittust
hershöfđingjar ríkisins í Tours.
Ţar áttu öll héruđ landsins fulltrúa í
fyrsta
skiptiđ. Fulltrúar borga
landsins voru viđurkenndir sem ţriđji ađili. |