|
Finnar
komu úr austri í nánd við upphaf tímatals okkar. Þeir komu líka úr suðri yfir Eystrasaltið inn á þau
landsvæði, sem eru byggð nú. Aðalatvinnuvegir
þeirra voru ræktun lands og gripabúskapur fyrstu teinöldina.
Þeir settust í fyrstu að við ströndina en þegar aðsóknin
jókst tóku þeir sér búsetu meðfram ánum og vötnum landsins.
6.-10
öld Þjóðernisþróunin. Í suðvesturhluta landsins bjuggu hinir eiginlegu Finnar, í
suðurhlutanum hemenar eða Tavastlendingar og í austurhlutanum
karelar. Skinnaverzlunin
yfir hafið til vesturs og suðurs færði þessum þjóðflokkum
talsverða velmegun og það þróaðist stórbændastétt án ríkismyndunar.
9.-13.
öld Svíar
náðu yfirráðum í Finnlandi og breiddu út kristna trú, sem íbúar
suðvesturhlutans beygðu sig undir í kringum árið 1000.
Á tímum hinna svonefndu krossferða Svía, 1154, 1249 og 1293,
juku þeir veldi sitt og náðu til Mið-Finnlands, þar sem áhrif
Nowgorods enduðu. Katólskan
náði þangað en austar réði rétttrúnaðarkirkjan ríkjum.
Katólskir biskupar urðu höfðingjar á sínum svæðum.
1323
Friðarsamningar
milli Nowgorod og sænska hluta Finnlands skiptu Karelíu í tvennt.
14.
öld Finnland
varð að sænsku héraði.
1362
Finnar
fengu kosningarétt í konungskosningum og sendu fulltrúa á sænska þingið.
Svíar beittu Finna ekki kúgun á meðan á yfirráðum þeirra
stóð en þeir létu þróunina óáreitta og reyndu ekki að efla og
styrkja Finna. Sænska var
ríkis- og menntamál Finnlands.
Rússar
gerðu ítrekaðar árásir á Finnland og lögðu mörg svæði í eyði.
Þetta stríðsástand olli líka tjóni í viðskiptum hafnarbæja
við Hansakaupmenn.
1523
Siðbótin.
Mikael Agricola (1548) lét þýða nýja testamentið og skapaði
þar með grunninn að finnsku ritmáli.
Upphaf lýðskóla.
1596-97
Svonefnt
kylfustríð milli bænda og aðals.
Bænduppreisnin var bæld niður með mikilli hörku.
1611-32
Gústaf
II Adolf konungur. Stríð
við Rússa 1611-17. Landvinningar
við Ladogavatn. Finnskar
herdeildir tóku þátt í þrjátíu ára stríðinu í Þýzkalandi.
1637-40
og 48-54 Per
Brahe greifi ríkisstjóri í Finnlandi.
Háskóli stofnaður 1640 í Åbo (Turku), þá höfuðborg
landsins. Sænska notuð við kennslu.
1696-97
Hungursneyð
og pestir drápu u.þ.b. 100 þúsund manns.
1700-1809
Svíar
og Rússar í stríði, sem olli mikilli eyðileggingu í Finnlandi.
Upp komu hugmyndir um aðskilnað frá Svíum, sem ekkert varð
úr, þrátt fyrir Anjalasambandið 1788-90.
Árið 1808 náðu Rússar öllu Finnlandi undir sig.
Finnland
hluti af Rússlandi.
1809
Finnland
varð að stórhertogadæmi í Rússlandi.
Alexander I, keisari, lofaði Finnum á þinginu í Borgå
(Porvoo), að þeir héldu réttindum sínum og var hylltur sem stórhertogi
landsins. Svíþjóð
afsalaði sér Finnlandi og Álandseyjum í friðarsamningunum í
Fredrikshamn (Hamina; 17.09.1809).
Árin
1721 og 1743 gerðust nokkrir hlutar Finnlands sjálfstæðir, s.s.
Viborg/Viipuri. Þeir
sameinuðust Finnlandi aftur á þessu tímabili.
Helsingfors (Helsinki) varð höfuðborg landsins.
1835 gaf
Elias Lönnrot út þjóðsöguljóðin Kalevala.
1880-1912
Rússar
seildust æ lengra í stjórn landsins og virtu ekki fyrri samninga og
loforð. Árið 1891 tóku
þeir post, toll og gjaldeyrismál í sínar hendur og árið 1892 var
stofnað biskupsdæmi réttrúaðra í Viborg.
Árið 1900 varð rússneska opinbert tungumál.
Árið 1903 var finnski herinn leystur upp.
Árið 1912 fengu Rússar sömu réttindi og Finnar í eigin
landi.
Finnland
sjálfstætt lýðveldi.
1917
Hinn
6. desember lýstu Finnar yfir sjálfstæði sínu.
P.E. Svinhufvud varð forsætisráðherra.
1918
Frelsisstríðið.
Finnskir kommúnistar og rússneskir bolsévíkar lögðu
Helsinki undir sig og héldu áfram inn í landið.
Her sjálfboðaliða undir stjórn C.G. von Mannerheim
(1867-1951) með stuðningi þýzkra herdeilda undir stjórn Rüudiger
von der Goltz, greifa og hershöfðingja, sigruðu þá í Suður-Finnlandi
í apríl og maí. Mannerheim
hershöfðingi varð ríkisstjóri.
1919
Lýðræðisleg
stjórnarskrá. K.J. Ståhlberg
varð fyrsti forseti lýðveldisins.
1920
Dorpatfriðarsamningarnir.
Finnland sjálfstætt ríki og fékk Petsamosvæðið við Norðuríshaf.
1919-21
Álandseyingar
vildu tilheyra Svíþjóð en finnska þingið gerði tilkall til þeirra.
Þeir fengu eigið þing og leystu upp her sinn.
1922
Endurbótalöggjöf
um landbúnaðarmál.
1930-38
Finnar
forðuðust afskipti af utanríkisstefnu Rússa og Þjóðverja.
1939-46
Vetrarstríðið
gegn Rússum, sem komu upp herstöðvum í suðurhluta landsins.
Rússar sögðu upp gagnkvæmum samningi frá 1932 um að ríkin
réðust ekki hvort á annað. Stríðið
hófst í lok nóvermber 1939.
Finnar urðu að láta Rússum eftir allstór svæði í friðarsamningum í
Moskvu, þ.á.m. hluta af Kirjala með Viborg og Hanko var leigð Rússum.
1941-44
Ný
styrjöld við Rússa. Við
vopnahléssamninga töpuðu Finnar Petsamo og Porkkala var leigð Rússum
í stað Hanko. Tæplega hálf
milljón Finna flutti búferlum.
1944-46
Mannerheim
marskálkur varð forseti lýðveldisins.
1946-56
J.K.
Paasikivi forseti. Borgaraleg
ríkisstjórn.
1947
Vopnahléssamningarnir
staðfestir í friðarsamningum í París.
1948
Vináttusamningur
til tíu ára við Sovétríkin.
1955
Aðild
að Norðurlandaráði og NATO.
1956
Rússar
afsöluðu sér Porkkala til Finna.
U.K. Kekkonen forseti.
1958
Norræna
vegabréfa- og tollasambandið.
1961
Aðild
að EFTA.
1970
Vináttusamningur
við Sovétríkin framlengdur til 20 ára.
1973
Tekin upp stjórnmálasamskipti við Austur-Þýzkaland.
Fríverzlunarsamningur við Evrópska efnahagsbandalagið.
1975
Helsinkisamningar
um öryggi og samvinnu í Evrópu (ÖSE).
1978
Ný
ríkisstjórn krata, miðflokksins og frjálslyndra.
1979
Þingkosningar
í marz. Nýja ríkisstjórnin krata, kommúnista, bændaflokks og sænska
þjóðarflokksins.
1980
Sveitarstjórnarkosningar
í oktober.
1981
Samningur
um félagsmálapakka kom í veg fyrir stjórnmálakreppu í apríl.
Urho Kaleva Kekkonen sagði af sér sem forseti af heilsufarsástæðum,
þegar hann var 81 árs. Formaður krataflokksins, Mauno Koivisto skipaður forseti
fram að kosningum í janúar.
1982
Koivisto
kosinn forseti. |
