Staða London sem höfuðborgar
heimsveldis gerir hana að setri allra fulltrúa erlendra ríkja og
setur hana í fremstu röð heimsviðskiptaborga.
City of London var, er og verður ein hinna leiðandi fjármálamiðstöðva
heimsins. Þetta á einkum
við um kauphöllina, þar sem svimandi háar upphæðir skipta um
eigendur á hverjum degi, og tryggingarfyrirtæki, s.s. Lloyd's.
Eftir 1945 varð London að miðstöð listaverkaviðskipta fyrir
tilverknað uppboðsfyrirtækj-anna Sotheby's og Christie's.
Viðskiptamiðstöð
Stóra-Bretlands. London er höfuðborg
Stóra-Bretlands og Norður-Írlands og því aðalstjórnsetur landsins
og aðalmiðstöð verzlunar, viðskipta og iðnaðar.
Rúmlega 27% embættismanna og 20% fólks, sem starfar við iðnað,
sækja vinnu á Stór-Lundúnasvæðinu. Í borginni starfar fjöldi verzlunarráða og þar eru aðalmiðstöðvar
langflestra stærstu skipa- og iðnfyrirtækja landsins. Sýningarhallir borgarinnar eru í stöðugri notkun.
Iðnþróunin í og umhverfis borgina hefur staðnað, en í
hennar stað hefur borgin öðlast aukið mikilvægi sem stjórnsetur,
viðskipta- og þjónustumiðstöð (City).
Hefðbundnar
iðngreinar. Aðalástæðurnar
fyrir þróun iðnaðar í borginni eru fjórar:
Staða London sem höfuðborgar, framboð vinnuafls, stór
vinnumarkaður og höfnin. Fata-, húsgagna- og prentiðnaður hafa verið og eru aðaliðngreinar
borgarinnar. Demantaslípun
hefur farið fram frá alda öðli í Hatton Garden.
Nýiðnaður, úrsmíði, elektrónískur- og nákvæmnisiðnaður,
hefur haslað sér völl og fer að langmestu leyti fram á nýjum iðnaðarsvæðum.
Ýmiss konar iðnaður hefur verið stundaður í grennd við
hafnarsvæðin (timbur- og húsgagnaiðnaður, sykurvinnsla, bjórgerð
og annar matvælaiðnaður auk efnaiðnaðar).
Á milli heimsstyrjaldanna voru reistar margar verksmiðjur ofar
á bökkum Thames, s.s. sements-, pappírs- og bílaverksmiðjur (Ford
í Dagenham). Eftir síðari
heimsstyrjöldina bar mest á uppbyggingu í olíuhreinsun og annarri olíuvinnslu
við Tilbury.
Íbúarnir. Þegar í lok 16. aldar
voru rúmlega 500.000 íbúar í borginni, sem var þá orðin langstærsta
borg landsins. Fram að
upphafi 19. aldar fjölgaði þeim stöðugt.
Frá miðri 19. öld fækkaði íbúunum (um 130.000 árið 1851;
50.500 árið 1881; 13.700
árið 1921; 11.000 árið
1931 og 5.000 á níunda áratugnum.
Samtímis óx íbúafjöldi Stór-London (2,2 milljónir 1841;
6,7 milljónir á níunda áratugnum).
Íbúafjölgunin olli ekki einungis útþenslu borgarinnar,
heldur þróun nýrra bæja umhverfis hana (New Towns), s.s. Basildon,
Crawley, Harlow, Hatfield, Hemel, Hampstead, Stevenage, Welwyn Garden
City og Milton Keynes.
Aukið mikilvægi
London sem viðskipta- og iðnaðarborgar laðaði til sín æ fleiri íbúa.
Á17. öld komu húgenottar, á 18. öld Írar og Afríkumenn, kínverjar
settust að í hafnarhverfunum á f.hl. 19. aldar og gyðingar streymdu
að eftir 1880 og settust að í hverfum nærri höfnunum og í East
End. Að lokinni síðari
heimsstyrjöldinni komu innflytjendur frá Vestur-Indíum, Afríku, Kýpur,
Indlandi og Pakistan. Hin síðari ár hefur helzt borið á arabískum
innflytjendum, sem hafa keypt hótel og skrifstofubyggingar.
London er stærsta þéttbýli Brezka samveldisins, sem verður
stöðugt stærri deigla fólks frá öllum heimshornum og af öllum
litar- og kynþáttum. Nú
einkennast margir hlutar borgarinnar af ákveðnum þjóðernum, s.s.
Brixton, þar sem býr aðallega fólk frá Jamaica og í Notting Hill býr
fólk frá Trinidad. Bengalar
hafa setzt að í East End og Indverjar eru í meirihluta í Southhall.
Kínverjar eru helzt í Soho, þar sem þeir stunda matreiðslu.
Ríkir arabar kjósa að búa í Kensington.
Þessi þróun veldur vanda, sem snýst um sjálfstjórn, menntun
og menningu, jafnræði trúar-bragða og jafnrétti kynþátta.
Menningin. London er miðstöð
menningar og vísinda landsins. Þar
er aðalsetur stærstu útvarps- og sjónvarpsstöðva (BBC) og helztu
dagblaða landsins. Í borginni starfa a.m.k. sex stórar hljómsveitir
(Konunglega fílharmoníuhljómsveitin, Fílharmoníuhljómsveiti Lundúna,
BBC hljómsveitin, Hljómsveit konunglegu óperunnar, Fílharmoníusveitin
og Sinfóníuhljómsveit Lundúna), rúmlega 50 leikhús (þ.á.m. Þjóðleikhúsið,
Konunglega Shakespear leikhúsið/Barbican-leikhúsið og stærsta óperuhús
Stóra-Bretlands, Konunglega óperan í Covent Garden).
Þar eru líka þekktir balletflokkar, Konunglegi balletinn og Hátíðaballet
Lundúna.
Helztu söfn landsins
eru líka í borginni: Brezka safnið, Viktoríu- og Albertsafnið,
Þjóðlistasafnið, Tatesafnið, Náttúrusögusafnið og stærsta bókasafn landsins.
Önnur merkileg söfn eru: Hayward
Gallery og Institute of Contemporary Arts.
Lundúnaháskóli var
stofnaður árið 1836. Allt
fram til ársins 1900 var hann prófstofnun en varð þá
kennslu-stofnun. Þar
stunda á milli 40 og 50 þúsund stúdentar nám í níu deildum og fjölda
sjálfstæðra skóla, sem hafa sumir margar deildir og eru dreifðir um
borgina og nærliggjandi greifadæmi.
Lundúnaháskóli varð fyrstur til að útskrifa konur árið
1878. Aðalsetur háskólans
er við Russel-torg og mest ber á byggingum háskólaráðs og bókasafnsins.
Norðan þeirra, við Gover Street, eru skóla-byggingar stærsta
hluta háskólans (1826). King's
College er í álmu Somerset House.
Aðrir háskólar, sem
tilheyra Lundúnaháskóla, eru: Bedford
College (sjá Regent Park), Imperial College of Science and Technology
(South Kensington), London School of Economists (nærri Kingsway),
Birbeck College og Goldsmith's College.
Á sjöunda áratug 20.
aldar bættust tveir skólar við:
City-háskólinn (2500 stúdentar) og Brunel-háskólinn (1800 stúdentar).
Auk framangreindra skóla tengjast tækniskólar, Verzlunarskóli
Lundúna, listaháskólar (Chelsea School of Arts, Royal College of
Art), Konunglegi sjóhersskólinn og margar rannsóknarstofnanir, Lundúnaháskóla.
Trúarbrögð. Þessi margslungna
deigla íbúanna er af allflestum trúarbrögðum heims.
Anglíkanska kirkjan er þjóðkirkja landsins með þjóðhöfðingjann
í fararbroddi og 66% þjóðarinnar að baki sér.
Skotar eru líka mótmælendur, flestir presbýtar.
London er setur anglíkansk
biskups. Þar er líka katólskur
biskup (4,2 milljónir Breta eru katólskar).
Auk þessara kirkjudeilda eru margir meþódistar, fríkirkjufólk,
babtistar og presbýtar (1,7 milljónir í Stóra-Bretlandi).
Alls býr tæp hálf milljón gyðinga í landinu og þar eru því
nokkrar sýnagógur. Fólki
frá löndum araba fjölgar stöðugt, einkum í London, þar sem það hefur
reist sér moskur.
Mynd: Euston Tower. |