Bólivía
er land náttúruauðlinda. Hár
framleiðslukostnaður, skortur á stofnfé, erfiðar samgöngur og
landlukt landið hafa dregið úr þróuninni.
Meðaltekjur eru lágar, þannig að þjóðin er meðal hinna fátækustu
í álfunni.
Hin
róttæka umbótaáætlun 1952-53 innifól skjót viðbrögð í landbúnaði
með skiptingu stórra búgarða og þjóðnýtingu námanna.
Þessar aðgerðir ollu samdrætti í framleiðslu landbúnaðarafurða,
hrapi í námuvinnslu og launahækkunum.
Á þessum tíma var mikill pólitískur órói og ríkisstjórnin
reyndi að mæta kröfum hinna nýju verkalýðsfélaga með því að fækka
ekki verkamönnum í námunum og fresta niðurskurði í öðrum greinum
efnahagslífsins. Efnahagur
landsins var mjög á reiki síðla á 20. öld vegna lækkaðs
heimsmarkaðsverðs á tini, uppskerubrests, erlendra skulda og logandi
verðbólgu. Landið fékk
neyðaraðstoð, tækniaðstoð og lán frá Alþjóðabankanum.
Árið 1993 létu Perúmenn Bólivíu eftir 162 ha spildu eftir,
sem gaf Bólivíu aðgang að sjó eftir að landið hafði verið
landlukt í rúmlega öld. Landið
hafði og hefur enn þá tollfrjálsan aðgang að Atlantshafi um Paragvæ,
Brasilíu og Argentínu.
Náttúruauðæfi.
Málmar í jörðu eru mestu náttúruauðæfi landsins.
Það er meðal mestu framleiðenda tins, á miklar birgðir af sínki,
anrímóní, tungsten, silfri, blýi og kopar og smábirgðir af gulli.
Mest áherzla er lögð á framleiðslu tins en samkeppnin er
mikil á heimsmarkaði og Suðaustur-Asíulönd framleiða það með
miklu minni tilkostnaði. Námufélag
ríkisins, Comibol, tilkynnti mikið tap og minni framleiðslu á níunda
áratugnum, þegar offramboð var á heimsmarkaði.
Rúmlega tveir þriðjungar verkamannanna í náumunum urðu
atvinnulausir.
Olía.
Nýting olíusvæða í landinu hófst upp úr 1920, þegar
Standard Oil Company í New Jersey, BNA, fékk leyfi til rannsókna og
olíunýtingar við rætur Andesfjalla í suðaustanverðu landinu.
Þar fundust mörg lítil olíusvæði, sem voru síðan þjóðnýtt
árið 1937. Um miðjan sjötta
áratuginn voru bandarísk fyrirtæki hvött til að hefja starfsemi á
ný og árið 1956 hóf Bolivian Gulf Oil Company, dótturfélag Gulf
Oil Corporation, árangursríka leit að olíu og gasi næsta áratuginn
á Santa Cruz-svæðinu. Árið
1966 hóf fyrirtækið útflutning olíu til Suður-Kaliforníu um olíuleiðslu
að Kyrrahafi (Arica í Síle) og efldi sölu ríkisolíufélagsins á
heimamarkaði og til Argentínu. Stjórnmálalegur
óstöðugleiki hefur margtruflað þessa atvinnugrein og árið 1969 þjóðnýtti
ríkisstjórnin Gulf Oil Corporation.
Þrátt fyrir að Bólivía reyndi að hvetja erlend olíufélög
til þátttöku á ný árið 1972, fór framleiðslan minnkandi vegna
skorts á fjármagni til endurnýjunar borholna og tækja.
Mikil aukning eldsneytisnotkunar heima fyrir hefur valdið því,
að landsmenn hafa orðið að flytja inn olíu.
Náttúrugas.
Framleiðsla náttúrugass hefur tekizt betur og síðla á 20.
öldinni, þegar verð á tini á heimsmarkaði hrundi, varð það
mikilvægasta, löglega útflutningsafurð landsins um miðjan níunda
áratuginn. Argentína var stærsti kaupandinn.
Gassvæðin eru eingöngu á Santa Cruz-svæðinu og þar er nóg
af gasi. Landið býður
upp á gífurlega, lítt nýtta möguleika til nýtingar vatnsorku til
rafmagnsframleiðslu.
Landbúnaður.
Næstum helmingur vinnuafls landsins er bundinn í landbúnaði
en afrakstur hans mælist ekki nema 27% af vergri þjóðarframleiðslu.
Kartöflur og oka (ætileg súrurót) eru mikið ræktaðar á
norðurhluta Altiplano-hásléttunni, þar sem þeirra er neytt þurrkaðra
(chuno eða tunta). Tvær
mjög næringarríkar korntegundir ná þroska í þessari hæð yfir sjó,
quinoa og canahu. Lamadýr
og alpaca (lamategund) eru ræktuð til margs konar nota í landbúnaðnum
en notkun þeirra sem burðardýr hefur dregizt mjög saman eftir að vörubílar
komu til sögunnar.
Ótrúlegur
fjöldi jarðávaxta er ræktaður í Yungas, frábært kaffi, kakó, sítrusávextir,
avocado, ananas, mango, papæja, melónur, sterkur pipar, kartöflur
(yams) og maniok. Bágar
samgöngur standa í vegi fyrir frekari þróun í þessari ræktun.
Eina jurtaafurðin, sem er eftirsótt á heimsmarkaði, er blöð
kókajurtarinnar (kókein) og þau gefa gott í aðra hönd.
Í heitu og þægilegu loftslagi Valles (Dalanna) er ræktað
hveiti, maís, bygg, alfalfa, vínber, ferskjur og grænmeti auk sauðfjár
og mjólkurkúa. Þessi
landshluti er kallaður „Garður Bólivíu”. Auka mætti uppskeru og framleiðslu þar með bættum áveitum.
Í
Oriente-héraði, í kringum Santa Cruz, er ræktaður sykurreyr, hrísgrjón,
baðmull og nautgripir til kjötframleiðslu (heimamarkaður).
Einnig eru stórir nautgripabúgarðar í Beni. Harðviðartré vaxa í hitabeltinu í quebracho-skógunum í
Chaco og í norðurregnskóginum en nýtingin takmarkast af vegalendunum
til markaðanna og samkeppninni frá svæðum, sem liggja betur við
flutningum utanlands.
Iðnaður.
Iðnvæðing hefur aukizt síðan um miðja 20. öldina en er enn
þá tiltölulega smár í sniðum, þrátt fyrir aðild landsins að
Andeshópnum, sem er viðskiptabandalag Andeslandanna.
Námugröftur, olíuvinnsla og vinnsla landbúnaðarafurða eru
hefðbundnar greinar í landinu. Á
áttunda áratugnum krafðist iðnaðurinn u.þ.b. 10% vinnuafls
landsins en þetta hlutfall minnkaði á níunda áratugnum.
Bólivíska
tinið er aðallega sótt inn í fjöllin um gong, sem eru oft mjög djúp.
Þessar námur eru aðallega á erfiðum og afskekktum svæðum
í austurfjöllunum í mikilli hæð yfir sjó.
Tingrýti með allt niður í 1% tininnihald var unnið allt fram
í lok 20. aldar. Tinverksmiðjurnar
gera venjulega ekki meira en að hálfvinna hráefnið og senda það
til lokavinnslu í verksmiðjur erlendis. Matvælaiðnaðurinn nær yfir hveitimyllur, mjólkur- og mjólkurvöruframleiðslu,
sykurvinnslu, bjórverksmiðjur og eimingu áfengis.
Á öðrum sviðum er framleiddur vélbúnaður, vefnaðarvörur,
skór, gler, múrsteinn, sement, pappír og fjöldi annarra smávara
fyrir takmarkaðan heimamarkaðinn, þar sem kaupgeta almennings er lítil.
Tæplega 70% allrar framleiðslu landsins fer fram í La Paz og nágrenni
borgarinnar. Mestur hluti
þess, sem eftir er, er framleiddur í Cochabamba-héraði.
Samkeppnin við innfluttar vörur frá Brasilíu, Argentínu og
Perú er mikil og miklu er smyglað inn í landið af ýmsum vörum,
einkum neyzluvörum frá nágrannalöndunum og BNA.
Þessar vörur eru seldar á lágu verði, þar sem ekki eru
greiddir skattar og tollar af þeim.
Landið
býr yfir mikilli orku, sérstaklega vatnsorku, en orkunotkun á hvern
einstakling er lítil. Landsvirkjun
Bólivíu (Empresa Nacional de Electricidad) sér aðallega helztu
borgunum og námunum fyrir rafmagni.
Vatnsorkuver þjóna La Paz, Cochabamba og Oruro.
Stærsta orkuverið er við Corani-ána í Cochabamba-héraði.
Santa Cruz, Sucre, Tarija og Trinidad fá rafmagn frá olíuorkuverum.
Litlir rafalar, bæði í eigu hins opinbera og einkaaðila,
framleiða rafmagn fyrir afskekkta staði í Oriente-héraði.
Ferðaþjónustan
er ekki stór bógur í efnahagslífinu en lögð hefur verið áherzla
á uppbyggingu hennar á völdum svæðum og umbætur í gistiaðstöðu,
einkum í La Paz. Í lok
20. aldar var Bólivía kominn á kortið meðal landa Suður-Ameríku,
sem ferðamenn frá BNA, Evrópu og Japan heimsóttu í ferðum sínum
um álfuna. Aðaláherzlan
er lögð á svæðið umhverfis Titicaca-vatnið, rústir inkabyggða
á Sólareyju, rústir í Tjahuanaco frá því fyrir daga inka, veiðimenn,
líf indíána á Altiplano-hásléttunni og La Paz.
Aukaferð með rútum yfir fjöllin Cordillera Real og niður í
Yungas-regnskóginn næst La Paz er spennandi og vinsæl og býður upp
á gífurlega fallegt fjallalandslag og loftslagsbreytingar á nokkrum
klukkustundum.
Viðskipti.
Útflutningur málma (aðallega tins, en einnig sinks, silfurs og
wolfram) hefur verið eftstu á lista yfir útflutningsvörur landsins
um aldir. Náttúrugas
komst í fyrsta sætið, þegar verð á tini hrundi á heimsmarkaði á
níunda áratugnum vegna offramboðs.
Verðmæti útflutnings þess og málma nemur u.þ.b. 80% af
heildarútflutningi. Meðal
landbúnaðarafurða, sem eru fluttar út, er kaffi, sykur og timbur auk
lítils magns af gúmmíi, brasilíuhnetna, húða og skinna. Innflutningurinn byggist aðallega á vélbúnaði og tækjum
fyrir iðnaðinn og samgöngur. Hráefni,
neyzluvörur og matvæli eru líka flutt inn í talsverðum mæli.
Helztu viðskiptalönd Bólivíu er Argentína og BNA en landið
á einnig mikil viðskipti við önnur lönd Suður-Ameríku, Bretland,
Þýzkaland og Japan.
Ólögleg
viðskipti með kókein eru orðin veigamikill þáttur í efnahagslífi
landsins. Lauf kókórunnans
hafa verið munntóbak indíánanna í Andesfjöllum um aldir, tuggið
gegn kulda og þreytu. Kókólaufið
hefur löngum verið flutt út í smáum stíl á löglegan hátt til
lyfjaframleiðslu. Á sjöunda áratugnum jókst ræktun kókórunnans gífurlega
í Yungas, einkum á Chaparé-svæðinu norðaustan Cochabamba, vegna
mikillar eftirspurnar á hinum ólöglega heimsmarkaði eftir kókeini.
Þegar eftirspurnin náði hámarki í Norður-Ameríku og Evrópu
á áttunda og níunda áratugnum, komust smábændurnir að því, að
engin önnur uppskera væri ábatasamari.
Þeir fengu greitt í reiðufé fyrir uppskeruna og það er auðvelt
að rækta runnann. Í lok
aldarinnar var áætlað að þriðjungur kókólaufs í heiminum væri
ræktað í Bólivíu, fjórðungur þess á Chaparé-svæðinu.
Ríkið hefur barizt gegn þessari þróun með því að kynna aðrar
plöntur til ræktunar en æ stærri svæði eru tekin undir ræktun kókórunnans.
Á áttunda áratugnum var verðmæti kókeinútflutningsins frá
landinu áætlað 5 miljarðar US$ á ári.
Þessi viðskipti með eiturlyf hafa aukið verulega verga þjóðarframleiðslu
í landinu og fjármunirnir hafa skilað sér til ríkisins, bændanna
og ólöglegra sölumanna. Við
þessar aðstæður er ólíklegt, að hægt verði að koma í veg
fyrir þessi viðskipti.
Samgöngur.
Aðalhindranir framþróunar í Bólivíu eru þær, að landið
er landlukt, þótt það hafi samið um aðgang að Kyrrahafi við Perú
og Atlantshafi við Brasílíu, Paragvæ og Argentínu, og erfiðu
landslagi, háum, og bröttum fjöllum og sléttum, sem vatnsflóð flæða
um árstíðabundið. Aðaljárnbrautakerfið
í vesturhlutanum var byggt upp á tímabilinu frá 1890 fram á þriðja
áratug 20. aldar. Það
tengir helztu borgir á Andessvæðinu og námusvæði við hafnirnar í
Antofagasta og Arica í Síle og Matarani í Perú. Tengingin við Matarani fer um Titicaca-vatnið.
Santa Cruz er ekki tengd þessu neti en er miðstöð
austurkerfisins, sem tengdist Corumbá í Brasilíu og Argentínu um
Yacuiba á sjötta áratugi 20. aldar.
Umferð um austurbrautirnar er fremur lítil.
Vegakerfið.
Flutningar á vegum hálendissvæða landsins hafa aukizt
verulega og í kringum Santa Criz síðan um miðjan sjötta áratuginn.
Malbikaðar hraðbrautir tengja La Paz-Oruro, Cochabamba-Santa
Cruz, Santa Cruz-Montero og aðrar byggðir á Santa Cruz-svæðinu.
Pan-American hraðbrautin liggur um hálendi Bólivíu milli Perú
og Argentínu og flutningabílar og rútur aka um malarvegi milli margra
borga á Andessvæðinu. Ferðalög
á þeim eru tímafrek og stundum hættuleg.
Þar sem flóða gætir mest í Oriente-héraði, liggja slóðar,
sem eru notaðir, þegar flóðin sjatna.
Þar er í rauninni ekkert vegakerfi.
Hið stóra vatnakerfi landsins rennur vítt og breitt um háslétturnar
en umferð um það er takmörkuð.
Litlir fljótabátar eru mikilvæg samgöngutæki á ánum í
regnskógunum í norðurhlutanum.
Flugsamgöngur.
Samgöngur í lofti milli aðalborga landsins bjóða fljótlegustu
ferðirnar. Mörg afskekkt
svæði í Oriente-héraði byggja samband sitt við umheiminn á þeim.
Nokkrir þýzkir viðskiptajöfrar stofnuðu flugfélagið Lloyd
Aéreo Boliviano (LAB) árið 1925 og á síðari hluta aldarinnar.
Dagblöðum og öðrum upplýsingum er dreift á fljótlegan hátt
með flugvélum til að íbúar hinna dreifðu byggða geti fylgzt með
þróun mála innan- og utanlands.
LAB flýgur til höfuðborga annarra ríkja Suður-Ameríku auk
Sao Paulo, Rio de Janeiro og Manaus (Brasilía), Panama City og Miami
(Fla; BNA) |