|
Fjöldi indíánaættkvísla með mismunandi menningu bjó á
Texassvæðinu áður en Evrópumenn komu til sögunnar. Coahiultekar voru
hirðingjar í suðurhlutanum, þar sem oftast var lítið um veiðidýr og
karankawar öfluðu sér fæðu á landi og úr sjó. Caddo-ættkvíslirnar
voru þróaðri og stunduðu landbúnað með fasta búsetu í austurhlutanum.
Meðfram Rio Grande notuðu jumanar áveitur til ræktunar og apachar og
tonkawar veiddu vísunda á vestursléttunum. Síðar bættust comanchar,
cherokee-, wichita og aðrir flokkar indíána við með sína menningu.
Spænsk og mexíkósk yfirráð. Fyrstu spænsku landkönnuðirnir, sem hættu
sér inn á þessi svæði, voru þar á ferðinni nokkrum árum eftir ferðir
Kólumbusar. Álvar Núnez Cabeza de Vaca og félagar hans urðu skipreka
og bjuggu í nokkur á með karankawa-indíánum. Francisco Vásquez de
Coronado kannaði Háslétturnar í Texas frá núverandi Lubbock til
norðurs inn í Kansas á árunum 1539-42. Nokkurn veginn samtímis var
leiðangur Luís Moscoso á ferð meðal caddo-indíána í Austur-Texas.
Þessum leiðöngrum tókst ekki að finna auðæfin, sem leitað var að,
þannig að Spánverjar snéru sér annað og létu þessi svæði afskiptalaus
í rúmlega heila öld. Áhugi þeirra vaknaði á ný, þegar Robert Cavelier,
sieur de La Salle, sem stofnaði St Louis-virkið við Matagorda-flóa
árið 1684 og lýsti Texassvæðið eign Frakka.
Spánverjar brugðust þannig við, að þeir stofnuðu trúboðsstöðvar á
búsvæðum caddo-indíánanna í austurhlutanum árið 1690. Árið 1722 var
komið þar á héraðsskipulagi. Samtímis var komin byggð í San Antonio í
austurhlutanum, í grennd við núverandi Golid, en að öðru leyti var
landið strjálbýlt hvítum mönnum. Áruð 1820, næstum þremur öldum eftir
fyrstu, spænsku könnunarferðirnar, var fjöldi spænskra landnema ekki
nema u.þ.b. 2000.
Enskættaðir Ameríkanar komu á þessar slóðir í kringum aldamótin 1800
en straumur þeirra jókst ekki verulega fyrr en Stephen Austin og aðrir
nýlendumenn hófu að reisa byggðir eftir 1820. Spænsk yfirvöld leyfðu
þessi landnám og síðar mexíkósk (eftir að Mexíkó fékk sjálfstæði árið
1822), þótt margir framámenn í Mexíkó efuðust um þessa stefnu. Eftir
að Bandaríkjastjórn bauðst til að kaupa Texas og óánægðir nýlendumenn
reyndu að stofna sjálfstætt lýðveldi, Fredonía, í Austur-Texas 1827,
takmarkaði Mexíkóstjórn frekara landnám Bandaríkjamanna verulega.
Engu að síður voru enskættaðir Ameríkanar orðnir stærsti hópur íbúanna
(ca 24.000; þ.m.t. 4000 þrælar), þegar uppreisnin í Texas hófst.
Þróunin í landinu var hröð undir stjórn Mexíkós en uppreisnin brauzt
út haustið 1835, þegar Antonio López de Santa Anna afnam stjórnarskrá
landsins og gerðist einræðisherra. Texasbúar, bæði af enskum og
spænskum uppruna, unnu frækna sigra í upphafi og hröktu Mexíkóher
suður fyrir Rio Grande í kringum 1835. Leiðtogar í Texas voru
andsnúnir sjálfstæði en lýstu sig trúa mexíkósku stjórnarskránni og
höfnuðu Santa Anna.
Þegar mexíkóski herinn réðist af fullu afli inn í Texas um vorið undir
stjórn Santa Anna, var útlitið dökkt fyrir Texasbúa. Virkin Alamo og
í San Antonio féllu í marz eftir að varnarmenn þeirra höfðu barizt til
síðasta manns og næstu vikurnar braut Mexíkóher allar varnir á bak
aftur í suðurhluta Texas. Á meðan á bardögum stóð í marz, héldu
leiðtogar Texas ráðstefnu í Washington-on-the-Brazos, þar sem þeir
sömdu stjórnarskrá og sjálfstæðisyfirlýsingu og stofnuðu lýðveldið
Texas. Þeir skipuðu Sam Houston yfirmann hersins. Hinn 21. apríl
1836 sigraði Texasher Mexíkómenn í orrustunni við San Jacinto, fangaði
Santa Anna og luku uppreisninni með fullum sigri.
Næstu níu árin var Texas stjórnað sem frjálsu ríki án viðurkenningar
Mexíkóstjórnar. Bandaríkin, Bretland og Frakkland viðurkenndu
stjálfstæði Texas, sem hvatti til aðflutnings landnema frá BNA.
Flestir Texasbúar voru hlynntir aðild að BNA. Margir Bandaríkjamenn
voru andsnúnir aðild enn eins þrælafylkis og sáu fram á hernaðarátök
við Mexíkó, ef úr yrði. Engu að síður var Texas samþykkt sem hluti
BNA árið 1845 og lokastaðfesting þess var samþykkt 1846. Texasbúar
voru mjög virkir þátttakendur í Mexíkóska stríðinu, sem brauzt út
nokkrum vikum síðar, samþykktu málamiðlun um núverandi vesturlandamæri
fylkisins og héldu áfram að hvetja til frekara landnáms. Í kringum
1860 mátti rekja íbúadeigluna til flestra Evrópulanda og Mexíkós, þótt
flestir íbúanna hefðu flutzt frá öðrum Suðurríkjum BNA og 30% þeirra
voru þrælar.
Texas fylkti sér með Suðurríkjunum, þegar borgara/þrælastríðið brauzt
út og var að mestu birgðastöð fyrir herinn allt stríðið, þar sem lítil
átök urðu á landi þess. Að stríðinu loknu þurfti ekki að byggja eins
mikið upp í fylkinu og í öðrum Suðurríkjum. Spennan í stjórn- og
kynþáttamálum var mikil og mörg vandamál komu upp. Stjórn
lýðveldisflokksins, sem sigurvegararnir komu á fót, stjórnaði með
vizku og þolinmæði og smám saman fóru brotin að gróa og hagsæld að
aukast á ný. Demókratar náðu aftur völdum í kringum 1874 og héldu
þeim, þrátt fyrir nokkur stjórnmálaátök, næstu 100 árin.
Áratugirnir eftir enduruppbygginguna voru ár framfara, vaxtar og
breytinga. Í kringum 1880 var búið að brjóta indíána á bak aftur og
koma þeim fyrir á verndarsvæðum og járnbrautir voru lagðar um allt
fylkið. Nautgriparæktin færði Texasbúum miklar tekjur á
endurreisnartímanum og nokkuð lengi eftir hann en aðalundirstaða
efnahagslífsins var baðmullin. Íbúafjöldinn fimmfaldaðist á árabilinu
1860-1900 og 80% íbúanna bjuggu í dreifbýli eða þorpum og bæjum.
20. öldin. Eftir aldamótin varð þróunin hraðari og breytingar meiri.
Landbúnaðurinn hélt áfram að vera ein aðalundirstaða efnahagsins en
samtímis óx iðnvæðing þar til fylkið varð eitt hið iðnvæddasta í BNA.
Olíufundir í Spindletop í grennd við Beaumont árið 1901 voru
aðalhvatar hennar. Á þriðja áratugnum voru komnar upp
olíuhreinsunarstöðvar meðfram eftir hluta strandlengju fylkisins. Í
síðari heimsstyrjöldinni var byggður upp iðnaður í tengslum við
framleiðslu flugvéla og rafeindaiðnaður og framleiðsla búnaðar til
geimferða hófst á sjöunda og áttunda áratugnum.
Iðnvæðingin olli örum vexti borga og mikilli fjölgun íbúa. Á
árabilinu 1970-90 tvöfaldaðist íbúafjöldinn og rúmlega það.
Alla 20. öldina jókst orðstír Texas sem auðugs lands vegna olíunnar,
iðnaðarins, landbúnaðarins. Þrátt fyrir allan þennan auð, eru
meðallaun neðan meðaltalsins í BNA og mjög víða í fylkinu skrimtir
margt fólk langt fyrir neðan fátækramörk. Það verður ekki auðvelt að
halda efnahagnum í sama horfi í framtíðinni, því stöðugt gengur á
olíubirgðir í jörðu og vatnsbirgðir í vesturhlutanum. |
