*Boston Common er 19 ha lystigarður í grennd við gamla viðskiptahverfið.  Hann var opnaður 1634, hinn fyrsti slíki í BNA.  Upphaflegar reglur um notkun garðsins, sem eru enn þá í gildi, kveða skýrt á um afnot til heræfinga, kúabeitar, fundarhalda og talfrelsi.  Samt sem áður voru nornir, sjóræningjar og kvekarar hengdir við gamla selið og tjörnina Frog Pond norðarlega í garðinum á 17. öld.  Minnismerki minna á orrustur í frelsisstríðinu, s.s. lágmynd af Shaw ofursta og herliði hans við Beacon Street (Augustus St. Gaudens).  Í kirkjugarðinum Central Burying Ground (1756) í sunnanverðum garðinum við Boylsont Street eru m.a. grafir málarans Gilbert Charles Stuart (1755-1828) og William Billings (1744-1800), sem var meðal fyrstu tónskálda BNA.  Vestan Boston Common er Almenningsgarðurinn, sem var opnaður 1859.  Þar er allstórt vatn, sem siglt er um á sumrin og skautað á á veturna.  Þar er líka fjöldi minnismerkja, m.a. riddarastytta George Washington eftir Thomas Ball (1869).

Frelsiströð:  Svokölluð Frelsiströð (Freedom Trail), sem hefst við upplýsingamiðstöðina í Boston Common, er merkt með rauðum línum og fótaförum á gatnamótum og liggur á milli sögulegra bygginga og staða.  Margir þessara staða eru nú innan hins nýlega sögugarðs (Boston National Historical Park).

Gangan hefst við upplýsingamiðstöðina að Beacon Street.  Uppi á Beacon-hæð er *Fylkisþinghúsið, sem Charles Bulfinch teiknaði.  Það var byggt á árunum 1853-56 og stækkað verulega 1889-98.  Gylltur kúpull þess er 46 m hár og á pallinum fyrir framan hann eru styttur af Daniel Webster (1782-1852) og Horace Mann (1796-1859), þingmönnum fylkja Nýja-Englands.  Minningarsalurinn er á 2. hæð.  Hann er skreyttur fánum þrælastríðinu, spænsk-ameríska stríðinu og fyrri heimsstyrjöldinni auk sögulegra málverka.  Á þriðju hæð er þingsalur öldungadeildar, móttökusalur hennar og í vesturhlutanum hinn sporbaugslagaði salur fulltrúadeildar.  Þar hangir þorskur úr tré niður úr loftinu milli tveggja súlna á móti sæti forseta deildarinnar, því að þorskurinn var ein aðaltekjulind ríkisins fyrrum.  Ríkisbókasafnið er í norðurálmunni.  Skjalasafnið er í vesturálmunni á jarðhæð.  Dýrmætasta djásn þess er saga Plimoth búgarðsins, sem er venjulega kölluð „Dagbók Mayflower”.  William Bradford (1589-1657), landstjóri nýlendunnar Plymouth skrifaði hana með eigin hendi.  Þarna eru einnig samningar, sem voru gerðir við indíána og stjórnarskráin frá 1780, elzta plagg þeirrar gerðar, sem er í gildi og handskrifað.

Park Street-kirkjan kemur næst.  Hún var byggð árið 1809 á grunni gamallar korngeymslu.  Peter Banner, arkitekt, teiknaði þessa þrenningarkirkju (leiðsaga).  William Lloyd Garrison flutti þar fyrsta boðskap sinn gegn þrælahaldi árið 1829.  Við hliðina á kirkjunni er Granary Burying Ground, Kornkirkjugarðurinn, með gröfum margra landstjóra Massachusetts, foreldra Benjamin Franklin, fórnarlamba fjöldamorðanna í Boston (1770) og annars merks fólks:  Samuels Adams (1722-1803) og John Hancoc /1737-1793), sem skrifuðu báðir undir sjálfstæðisyfirlýsingu BNA, Paul Revere (1735-1818), James Otis (1725-1783) o.fl.

King’s Chapel (1754; únítarakirkja) er á horni Stemot Street og School Street. Hún stendur á grunni fyrstu anglikönsku kirkju Boston, sem var byggð1686 en tilheyrði biskupakirkjunni til 1787.  Kirkjugarður hennar er hinn elzti í Boston og þar er gröf Jöhn Winthorp (1588-1649), landstjóra.

Gamla ráðhúsið er við School Street og fyrir framan það eru styttur eftir Thomas Ball og Horation Greenough 1865) af Benjamin Franklin og Yosiah Quincy (1772-1864).  Á horninu er minnismerki, þar sem stóð áður fyrsti almenningsskóli (1635) í Boston, sem síðar varð Latínuskóli.  Meðal nemenda þar voru Emerson, Samuel Adams, Hancock og Benjamin Franklin.  Skammt þaðan er Gamla hornbókabúðin (Old Corner Book Store) í einu elzta húsi borgarinnar og síðan kemur Útgáfuhúsið (endurbyggt), þar sem frægir rithöfundar hittust á 19. öld (Longfellow, Hawthorne og Emerson).  Nú er þar bókmenntasafn og skrifstofur dagblaðsins Boston Globe.

Sunnar, andspænis Gamla suðurfundarhúsinu við Milk Street, er fæðingarstaður Benjamin Franklin (nr. 7).  Hann var fimmtánda barn foreldra sinna, en systkinin voru 17 alls, fædd á árunum 1713-1723.  Sé gengið í norðurátt eftir Devonshire Street kemur Gamla þinghúsið (Old State House) í ljós.  Það var byggt á grunni einbýlishúss (1658) árið 1713 og hefur verið haldið við og gert upp í gegnum tíðina.  Allt fram að frelsisstríðinu sat þar landstjóri Breta.  Síðar varð það fundarstaður bandarískra föðurlandsvina.  Á austurpallinum var sjálfstæðisyfirlýsingin lesin árið 1776.  John Hancock bjóð þar sem landstjóri Massachusetts.  Á árunum 1830-41 var húsið notað sem ráðhús og nú hýsir það borgarsögulegt safn Bostonfélagsins, sem var stofnað 1881.  Þar er líka bókasafn, ljósmyndasafn og deild sjóhersins.  Fjöldamorðin í Boston voru framin austan Gamla ráðhússins (5. marz 1770).  Brezkir hermenn ögruðu fimm manns þar til þeir urðu fyrir árás og drápu fólkið.  Þarna er fyrsta þeldökka mannsins, sem lét lífið fyrir sjálfstæði BNA, minnzt. (Crispus Attacks).

Áfram er haldið um Congress Street með stjórnarráðshúsið til vinstri.  *Faneuil Hall, vagga frelsisins í Ameríku, er við Dock Square.   Kaupmaðurinn og húgenottinn Peter Faneuil lét reisa þar markaðshöll 1740-42 og gaf hana borginni.  Hún var endurnýjuð eftir brunann mikla árið 1761.  Charles Bulfinch stækkaði húsið 1805-06 og árið 1898 var það endurnýjað rækilega.  Á 1. hæð standa enn þá sölupallar og 2. hæðin var notuð sem ráðhússalur og skipt í fernt.  Þar gerðust merkisatburðir á tímum sjálfstæðisstríðsins og síðar.  Árin 1775-76 var þar leikhús fyrir brezka liðsforingja.  Stórt málverk eftir Healy af Danilel Webster að ávarpa öldungadeildina, og eftirmyndir af merkum Bandaríkjamönnum.  Á 3. hæð er safn ýmissa hergagna og vopna fyrstu herdeildar, sem stofnuð var í landinu (Ancient and Holourable Artillery Company).

Austan Faceuil Hall er markaðssvæðið, sem er kennt við höllina.  Þetta er mjög líflegur staður í þremur löngum og endurnýjuðum húsum frá fyrri hluta 19. aldar.  Miðhúsið, sem heitir Quincy Market, hýsir fjölda smábúða og í Norðurhúsinu er veitingastaður.  Í Suðurhúsinu er útibú Fagurlistasafnsins með skiptisýningum.

Sé haldið áfram um Union Street og Marshal Street og undir hraðbrautina að Cross Street til hægri, taka við Hanover Street og Richmond Street þar til *Paul Reverehúsið (19-21 North Square) kemur í ljós.  Þetta er elzta bindingshúsið í Boston, sem Paule Revere bjó í árin 1770-1800 og þaðan fór hann með félögum sínum til að fleygja teförum frá Englandi úr skipum í höfninni í sjóinn (Boston Tea Party; 1773).  Hinn 18. apríl 1775 hóf hann reiðina frægu til Lexington til að vara íbúana við yfirvofandi árás Breta.  Við hliðina er Pierce-Hichborn House, sem var upprunalega byggt árið 1676 og endurnýjað 1710.

Gangan heldur áfram um Price Street að Hanover Stree.  Þar er farið fram hjá kirkju hl. Stefáns til vinstri og gegnum Paul Revere-verzlunarmiðstöðina (riddarastytta af Paul eftir C.E. Dallin).  Þá blasir við Gamla norðurkirkjan, sem hét Kristkirkja og er elzta standandi kirkja borgarinnar (1723).  Skammt norðvestar, á Copp’s Hill, er samnefndur kirkjugarður, annar elzti slíkur í borginni (1660).  Meðal þeirra, sem þar liggja grafnir eru Increase (1639-1723), Cotton (1663-1728), Samuel Mather (1706-1785) og Edmund Hartt, sem smíðaði herskipið Constitution.  Í sjálfstæðisstríðinu notuðu Englendingar kirkjugarðinn til að skjóta á Charles Town og Bunker Hill hinum megin við Karlsá.

Frelsiströð heldur nú áfram til norðvesturs í áttina að Charles Town-brúnni, í gegnum hverfið og tekur stefnu meðfram Karlsá í norðaustur.  U.S.S. Constitution liggur þar í flotahöfninni (Skipasmíðastöð ríkisins), þar sem herskipið var smíðað.  Almennt er þessi gamla freigáta kölluð „Gamla járnsíða”.  Hún er þriggja mastra, ber 44 fallbyssur og var hleypt af stokkunum árið 1797.  Skipið kom ósigrað úr 40 orrustum við brezka sjóherinn og þjónaði til ársins1881.  Það var endurnýjað árið 1927, 1956 og 1973-76.  Skammt norðan legunnar er sjóminjasafn.

Fresliströðin endar lengra til norðvesturs við Monument Square, þar sem Bunker Hill minnismerkið var reist.  Það er 67 m hár „einsteiningur” úr graníti, sem var reistur á árunum 1825-42 til minningar um orrustuna við og á Bunker Hill (1775).  Þrepin upp minnismerkið eru 294 og þaðan er frábært útsýni yfir Boston, höfnina, árnar Karlsá og Mystic River, Cambridge, Miltonhæðirnar o.fl.  Inni í einsteinungnum er lítið hersafn og utan við hann stendur stytta af ofustanum Prescott.  Orrustan við Bunker Hill (17. júní 1775) var fyrsta stórorrustan, sem ameríski herinn lenti í.  Bretar þurftu að gera þrjár atlögur að hæðinni til að vinna hana (Lord Howe).  Þegar Washington settist um borgina með her sinn, tók umsátið 9 mánuði áður Englendingar gáfust upp og fóru.

Government Centre.  Stjórnsýslumiðstöð.  Byggð 1971 fyrir ríki, borg og alríkisstjórnina.  Stór bygging með stórum torgum.

Nýja ráðhúsið (New City Hall) er suðaustan Government Centre.  Þetta er 42 m há bygging, sem arkitektarnir Kallmann, McKinnell, Knowles, Campell, Aldrich og Nulty hönnuðu.  Garðurinn er skreyttur japönskum ljóskerjum frá vinaborginni Kyoto.  Framan við húsið er Ráðhústorgið vítt og breitt.

John F. Kennedy alríkisbyggingin er norðan ráðhússins.  Félagamálabyggingin er aðeins norðar og State Service Centre (92 m há bygging; Arkitekt Pau Rudolph o.fl.).  West End-hverfið er norðvestar.  Það er mikið endurnýjað.

Dómshúsið (Court House) er við Pemberton Square.  Þetta er granítbygging í þýskum endurreisnarstíl.  Boston Athenaeum er við Beacon street  (10½; bókasafn frá 1807, þ.á.m. einkasafn Georg Washington; falleg málverk).  Suffolkháskólinn (löng bygging) er andspænis dómshúsinu.  Harrison Gray Otishúsið (1795-96) er norðar.  Þar bjó lögfræðingurinn og þingmaðurinn H.G. Otis en nú er þar safn.

Vísindasafnið er í miðjum Vísindagarðinum.  Áhugavert náttúruvísinda- og tæknisafn.  Ýmsir gripir tengdir náttúrusögu ríkja Nýja-Englands og eðlisfræði, haffræði, læknisfræði, geimferðum og stjörnufræði (fjöldi tilraunatækja).  Charles Hayden sólkerfisbyggingin er við hliðina (½ tíma fyrirlestrar á hverjum degi).

John Hancockbyggingin (26 hæðir, 151 m há) er pýramídalöguð með útsýnispalli.  Skrifstofur samnefnds tryggingarfyrirtækis.  Hancock Tower (60 hæða, 241 m hár), hæsta mannvirki Boston.

*Trinity kirkjan (biskupakirkja) er rétt vestan Hancock Tower við Copleytorg.  Frönsk-nýrómönsk.  Byggð 1877.  Arkitekt:  Henry Hobson Richardson.  Miðturninn er 64 m hár og minnir á gömlu dómkirkjuna í Salamanca á Spáni.  Báðir vesturturnarnir og ríkulega skreyttur aðalinngangurinn komu síðar (1896-98).  La Farge skreytti kirkjuna að innan með stórkostlegum glerverkum eftir sjálfan sig, Burne Jones og William Morris.  Hliðarkapellan tengist kirkjunni í gegnum fagran, opinn krossgang.  Copley Plaza hótelið er við sunnanvert Copleytorg.

*Almenningsbókasafnið (Public Library; 1888-1895).  Ítölsk endurreisnarbygging, hönnuð af McKim, Mead & White.  Hluti forhliðar skreyttur styttum.  2,5-3 milljónir titla.

Heilagskrosskirkjan (Cathedral of the Holy Cross; katólsk; 111 m löng) er á horni Washington Street og Malden Street.  Byggð 1890 í nýgotneskum stíl.  Tveir turnar, 91 m og 61 m háir.

Prudential Centre er nútíma stórhýsaklasi milli Boylston Street og Huntington Avenue.  Hann hýsir fjölda skrifstofa, verzlana og íbúða.  Prudential Tower (52 hæða; 229 m hár).  Útsýni frábært frá 50 hæð.  Veitingahús á 42. hæð.  Sheraton Boston hótelið (29 hæðir; 94 m) er andspænis til vesturs.  John B. Hynes Civic Auditorium er fundar- og sýningarhöll borgarinnar.

Kristilega vísindakirkjan (stofnuð 1866; Mary Baker-Eddy) er á milli Belvidere Street  og Massachusetts Avenue.  Sunnan hennar er Symfóníuhöllin (1900).  Tónlistarhöll Nýja-Englands er lengra til vesturs við Huntington Avenue.  Þar er tónlistarsalurinn Jordan Hall.

*Fagurlistarsafnið er í garðinum Park Back Bay Fens.  Athyglisvert safn nýrra og gamalla málverka, teikninga og höggmynda frá öllum heimshornum.  Þar eru líka listiðnaður, silfurmunir, glerlistaverk, eðalsteinar, gömul hljóðfæri, skipslíkön, þjóðbúningar og aðrar vefnaðarvörur.

Ísabella Stewart Gardnersafnið er í suðvesturenda garðsins.  Stofnandi þess og eigandi bjó í því til dauðadags 1924.  Húsið var byggt í feneyskum hallarstíl.  Í súlnagarðinum er mósaíkgólf úr Villa Livia, feneyskur brunnur, svalir frá Ca’ d’Oro og gluggar frá Feneyjum.  Á þremur hæðum má sjá húsgögn, vefnað, postulín, leirgripi og höggmyndir.  Þar eru líka stórkostleg málverk, ítölsk, spænsk, flæmsk,  og þýzk (Raffael, Botticelli, Mantegna, Giorgione, Veronese, Cellini, Tizian, Tintoretto, Velázquez, Rubens, van Dyck, Terborch, Dürer, Holbein, Chongauer o.fl.) auk verka yngri listamanna.

Sædýrasafn Nýja-Englands er við Central Wharf.  Þar er stór sjólaug og hitabeltislaug.  Þar í grenndinni er 151 m hár turn, sem býður upp á gott útsýni.

Flutningasafnið er á Museum Wharf á horni Sleeper Street.  Þar eru alls konar farartæki, gömul og ný.  Barnasafnið er í sama húsi.  Það er áhugavert fyrir fullorðna.

Massachusettsháskóli er við Dorchester Bay.  Þar er *John Fitzgerald Kennedy-bókasafnið, sem I.M. Pei hannaði.  Minningarsafn um JFK og tveir kvikmyndasalir..  Gott útsýni.

Dýragarðurinn í Franklin Park er við Washington Street.  Sérstakur barnadýragarður.

Arnold Arboretum er stór trjá- og grasagarður handan Washington Street.

Massachusetts Avenue liggur frá Boston um Harvard-brú yfir 610 m breiða Karlsána til

CAMBRIDGE
Cambridge er tengd Boston með níu brúm en er þó sjálfstæð borg með rúmlega 100 þúsund íbúa.  Árið 1630 var víggirti bærinn New Towne stofnaður og 1638 var hann skírður Cambridge eftir ensku háskólaborginni.  Borgin er þekkt fyrir tækniháskólana og fjölbreyttar iðnaðarrannsóknir (t.d. hraðaminnkun elektróna).  Harvardháskóli og M.I.T. (Massachusetts Institute of Technology) eru þeirra frægastir.