Heildarflatarmįl Idaho er 216.456 ferkķlómetrar (14. ķ
stęršarröš). Sambandsstjórnin į 60,6% landsins. Idaho er
nokkurn veginn žrķhyrnt ķ lögun, 772 km frį noršri til
sušurs og 499 km frį austri til vesturs. Hęš landsins yfir
sjó nęr frį 216 m mešfram Snįkaį viš Lewiston til 3859 m į
tindi Borah. Mešalhęš yfir sjó er žvķ u.ž.b. 1.524 m.
Helztu landfręšileg svęši Idaho eru Klettafjöllin ķ noršri,
Columbia-sléttan ķ sušri og vestry og Great Basin (Stóra
lęgšin) ķ sušaustri. Klettafjöllin nį yfir nęstum tvo
žrišjunga noršurhlutans. Žar er einhver hrikalegasti hluti
žessa mikla fjallabįkns og žegar litiš er į žennan hluta
hans ķ heild, mį segja, aš hann lękki smįm saman til
noršvesturs frį hrygg Bitterroot-fjallgaršsins viš
landamęrin aš Montana. Berggrunnur žessa hluta er aš
langmestu leyti granķt og svęšiš vķša vaxiš žéttum
skóglendum.
Columbia-sléttan nęr yfir mestan hluta sušuržrišjung
landsins og vesturlandamęrin aš Coeur dAlene. Hśn er
stafli hraunlaga og jaršvegurinn į henni (raušleytur) er
frjósamur. Snįkį rennur um svęšiš og breitt įveitusvęši
hennar er ašallandbśnašarsvęši Idaho.
Great Basin (Lęgšin mikla) nęr aš hluta til inn ķ
sušausturhluta fylkisins. Žarna eru nokkrir samhliša
fjallgaršar. Į žessu svęši er hįlfžurrkasvęši meš grasi og
runnagróšri ķ tiltölulega frjósömum jaršvegi.
Ašalvatnsfall Idaho er Snįkį įsamt žverįnum Clearwater,
Salmon, Payette og Boise. Vatnasviš žeirra nęr yfir
mišhluta fylkisins. Įrnar Kootenai, Pend Oreille og Spokane
eiga upptök ķ noršurhlutanum. Ķ fjalllendinu ķ
noršurhlutanum er fjöldi stöšuvatna. Hin stęrstu eru Pend
Oreille og Coeur dAlene. Stór, manngerš lón myndušust ķ
Snįkį og žverįm hennar vegna virkjana. Mešal žeirra eru
Dworshak, Cascade, Palisade, Arrowrock og American Falls.
Loftslagiš. Žrįtt fyrir fjarlęgšina frį Kyrrahafi, hafa
loftmassar žess įhrif ķ fylkinu. Žeir losa sig viš 1.270 mm
śrkomu uppi ķ vesturhlķšum Klettafjalla, ašallega snjó į
veturna. Snįkįrsléttan og Lęgšin mikla eru mun
žurrvišrasamari, vķša undir 254 mm į įri. Įhrif
sjįvarloftsins gera veturna mildari og sumrin svalari en ķ
fylkjunum į Sléttunum miklu ķ austri. Mešalįrshiti ķ
fylkinu er 7,8°C. Lęgsti skrįši hiti er -51,1°C (1943) og
hęsta hitastig 47,8°C (1934).
Flóra og fįna. Fylkiš er žekkt fyrir vķšfešma barrskóga (hvķtfura),
sem er ašallega aš finna ķ fjalllendinu. Gul- og doglasfura
vex nešar ķ hlķšunum en ofar lerki og hvķtfura og enn ofar
greni og fura. Ķ Lęgšinni miklu ber mest į runnagróšri og
eini.
Helztu villtu spendżrategundirnar eru virginķudįdżr,
mśldįdżr, elgir (wapiti), fjallafé, fjallageitur,
svartbirnir, refir, fjallaljón, sléttuślfar, kanķnur,
greifingjar og ķkornar. Mešal algengra fuglategunda eru
skjór, haukar og ernir auk margs konar farfugla. Lax og
silungur eru algengustu ferksvatnstegundirnar og styrja
veišist ķ Snįkį.
Ķžróttir og afžreying. Flestir sögustašir fylkisins eru
mešfram helztu feršaleišum landnemanna til vesturs. Mešal
žeirra er Oregon-leišin, sem Lewis og Clark brutu meš
leišangri sķnum 1804-06, og Mullan-leišin. Margar, gamlar
nįmubyggšir og draugabęir (Idaho City, Bonanza, Custer og
Silver City) eru vķša ķ fylkinu. Mešal žjóšgarša og
žjóšarminnismerkja eru Nez Percé National Historical Park (nęrri
Lweiston; St Jósefs trśbošsstöšin og Lapwai-virkiš), Craters
of the Moon National Monument (Tunglgķgagaršurinn nęrri Arco
og Hagerman steingervingasvęšiš. Vķtisgljśfur (Hells
Canyon) er hiš dżpsta ķ Noršur-Amerķku. Žaš įsamt Shoshone-fossum
(65m, 15,9m) er viš og ķ Snįkį. |