Skáldin
Walter von der Vogelweide, Abraham a Santa Clara, Ferndinand Raimund,
Johann Nestroy og Franz Grillparzer festu
Austurríki í sessi þýzkrar ljóðagerðar.
Menntunarkerfið hefur löngum verið nafntogað og dregið til sín
nemendur víða að, s.s. frá Sa-Evrópu.
Fjöldi háskóla og tækniskóla.
Vísindaakademían og bókasöfn, auk fjölda skjalasafna, þjóna
rannsóknum. Almenna skólakerfið
er einnig mjög vel uppbyggt. Listir
dafna í skjóli gáfna og þátttöku íbúanna.
þær eru styrktar fyrir tilstuðlan ríkisins og ýmissa einstaklinga, auk listaklúbba (fyrrum efldu
furstarnir aðallega listir). Leikhús, hljómleikar,
söfn og listsýningar eru gleðiefni hverjum gesti borgarinnar.
Borgarmyndin.
Flötur
borgarinnar er 404 km². Honum
er skipt í 23 hverfi. Borgin
lýsir glöggt sögulegri þróun sinni.
Lega gatna sýnir útlínur Rómverjabæjarins.
Miðborgin takmarkast af múrunum, sem umgirtu hertogabæinn á
miðöldum, en fátt er eftir af húsum frá þeim tíma.
Gotneski stíllinn kemur fram í nokkrum kirkjum í gömlu
borginni, einkum í Stefánsdómkirkjunni.
Barokstíllinn er ríkjandi þar, einkum í vesturhlutanum, t.d.
í höll keisarahirðarinnar og mörgum höllum aðalsmanna.
Klassískur stíll og Biedermeierstíll koma fram við Hohen
Markt og Seilerstätte. Einkennandi
fyrir miðbæinn eru hús með undirgöngum (Durchhäuser) milli gatna
og inn í kyrrláta húsagarða.
Stefánsdómkirkjan
eða
erkibiskupsdómkirkjan er helzta gotneska byggingin í Austurríki með
hágotneskum kór (1304-40), síðgotnesku skipi (1359- 1450?) og með
glansandi þakskífum (skjaldarmerki).
Suðurturninn (ca 1350-1433), 137 m hár og kallaður 'Steffl',
er einkennismerki Vínar (hægt að ganga 90 m upp og njóta útsýnis).
Ófullgerður norðurturninn (1467-1511; endurreisnarhlutinn
1556-78), kallaður 'Die Pummerin', inniheldur stærstu kirkjuklukku
Austurríkis (nýsmíði). Elztu
hlutar vesturhliðar kirkjunnar (Riesentor, Heidentürme) eru hluti rómanskrar
byggingar frá 13. öld. við
norður- og suðurhliðarnar (Singertor, Bischofstor) eru merkilegar hágotneskar
myndir (1370). við bakvegg
hákórsins er 'Zahnweh Herrgott' (1530).
aðgangur að biskupagröfunum og katakombum (½ tíma leiðsaga)
er við Arnarhliðið (Adlertor).
Ýmsar
mælieiningar kirkjunnar: Lengd
að utan 107 m og 92 m að innan. Ytri
breidd 70 m og innri breidd skips 39 m.
Suðurturn er 137 m hár og norðurturn 61 m.
Pummerin kirkjuklukkan vegur 21 tonn (steypt 1945 eftir
frummyndinni frá 1711).
Dónárskurðurinn
(500 m breiður) var grafinn til að jafna vatnsmagn í flóðum og
vernda borgina. Ein brúnna,
Ríkisbrúin, gaf sig og brotnaði árið 1976 og olli dauða margra.
Hún var endurbyggð 1980. UNO-CITY
er austan Ríkisbrúarinnar.
Votivkirkjan.
Ferdinand Maximilian erkihertogi, síðar keisari í Mexíkó,
aflaði fjár til byggingar hennar í þakklætisskyni vegna misheppnaðrar
tilraunar til að ráða bróður hans, Franz Josef I, af dögum.
Stíllinn er nýgotneskur.
UNO-City
var byggð á árunum 1973-76 og er í eigu ríkisins.
Sameinuðu þjóðirnar greiða 1 schilling á ári í leigu
samkvæmt 99 ára samningi. Þar eru til húsa Alþjóða kjarnorkumálastofnunin, Iðnþróunarstofnun
S.þ. auk fleiri stofnana, sem hafa verið fluttar frá Genf og New
York, t.d. flóttamannahjálpin. Húsin
eru 54 - 120 m há. Í þeim
eru 43 lyftur (+15 vörulyftur), bílastæði fyrir 2500 bíla, 24.000
gluggar og 6000 hurðir.
Óperan var byggð 1861-69 af Eduard van der Nüll og August von
Siccardsburg í frönskum nýendurreisnarstíl.
Karlskirkjan
var byggð 1713. Karl VI hét
að reisa hana, ef pest, sem geisaði, linnti.
Bygginguna önnuðust faðir og sonur Fischer von Erlach.
*Belvedere.
Neðri höllin var reist 1716 og hin efri 1724. Báðar eru í
barokstíl og báðar reisti þær Lucas von Hildebrand fyrir Prins
Eugen, sem sigraði Tyrki og varð þjóðhetja fyrir.
Í höllunum eru nú 3 söfn: Baroksafn, miðaldalistasafn og
safn með list 19. og 20. aldar. Garðinn skipulagði Dominique Girard. Prins Eugen dó barnlaus og Viktoría grimma erfði eignir
hans en seldi Belvedere, sem síðar (1752) komst í eigu keisarans.
Árin 1894-1914 bjó ríkiserfinginn, Franz Ferdinand í
Belvedere. Hann og
eiginkona hans voru skotin í Sarajevo í Bosníu. Í marmarasal Efri-Belvedere undirrituðu utanríkisráðherra
Austurríkis og bandamenn ríkissamninginn, sem gerði Austurríki aftur
frjálst 1955.
*Maríu Theresíu minnisvarðinn
(1887). Umhverfis Maríu er
herforingjar hennar: Laudon,
Daun, Traun og Khevenhüller. Þá
kemur furstinn og kanslarinn Kaunitz, stórskotaliðsforinginn Wenzel
Lichtenstein, ráðherrann Haugwitz, læknirinn Van Swieten og Von Glück,
Haydn og drengurinn Mozart.
*Schönbrunnhöllin.
Eftir frækilegan sigur gegn Tyrkjum árið 1683 fól Leopold I J.B. Fischer von Erlach að reisa lystihöll á rústum smáhallarinnar
Katterburg. Fischer teiknaði
höll, sem skyldi standa á Gloriettenhólnum og var stærri og
skrautlegri en Versalir. Sú
höll var aldrei byggð. Barokhöllin
Schönbrunn er öllu minni, aðeins 1441 herbergi og salir.
Hún var byggð á árunum 1696 til 1730.
Árin 1744-49 gerði Nikolaus Pacassi höllina að íverustað
Maríu Theresíu. Árin
1816-19 voru gerðar breytingar. Schönbrunn
var enduruppbyggð eftir mikla skaða í síðari heimsstyrjöldinni
(lokið 1952). Höllin er nú
einkum notuð fyrir móttökuathafnir á vegum forsetaembættisins.
#Vínarfundurinn 1814/1815 var haldinn þar.
#Franz Josef I fæddist þar og dó.
#Karl I afsalaði sér þar keisaratign 1918.
#Tvisvar settust þar að sigurvegarar, Napóleon 1805 og enski
yfirhershöfðinginn 1945. #Forgarðurinn
er 24.000 m² með tveimur einsteinungum, sem á sitja franskir
keisaraernir (Napóleon 1809). Þeir
voru ekki fjarlægðir að Napóleon látnum.
#Hallarleikhúsið (Nikolaus Pacassi 1747) er eina barokleikhús
Vínar (Kammeróperan í Vín í júlí og ágúst ár hvert).
#Vagnageymslan í fyrrum vetrarreiðskóla (Glæsivagnar til sýnis).
#Hallargarðurinn er u.þ.b. 2 km².
Einhver fegursti barokgarður í frönskum stíl (Jean Trehet
1705; Adrian von Steckhoben breytti honum 1765).
Þar eru 44 marmarastyttur frá 1773.
#Neptúnusarbrunnurinn frá 1780 (F.A.Zauner; úr grískri goðafræði
= Þetes biður Neptúnusi, syni sínum, góðrar sjóferðar). |