austurríki sagan,


AUSTURRÍKI
SAGAN

.

.

Utanríkisrnt.

Á frumsteinöld bjuggu veiđimannasamfélög og safnarar fyrst í a lćgstu svćđum Alpanna en fluttu sig hćrra upp í fjöllin á hlýskeiđum.  Ţetta fólk smíđađi sér verkfćri úr steini, viđi og beinum og bjó í kofum (staurakofum), tjöldum eđa hellum.

8000-1800  Á ţessu tímabili fór fólk ađ reisa ţorp međ bjálkakofum (staurakofum viđ vötnin) og snúa sér ađ akuryrkju og kvikfjárrćkt.  Upphaf verzlunar og samgangna og leirkeragerđ.

1800-750  Bronsöld í Miđ-Evrópu.  Áhöld og skartgripir úr bronsi.  Framleiđsla á rafi og gulli. Koparnám í Ölpunum.  Grafhaugamenning.

800-400  Hallstattmenningin, nefnd eftir grafhaugasvćđi viđ Hallstatt í Austurríki.  Keltar og illýrar voru ađalmenningarţjóđflokkarnir.  aukin velsćld vegna járnvinnslu, saltnáms og saltverzlunar.  Víggirt höfđingjasetur.

400- 0   Áframhald Hallstattmenningarinnar í Austur-Ölpunum.  La Téne-menningin,  ţéttbýlismyndun, skreyting myntar o.fl. í Suđur- og Norđvestur-Austurríki.  Rómverjar nefna ţjóđflokkana í vesturhluta Alpanna Räter og ţá í austurhlutanum Tauríska.

113 f.Kr.  Kimbrar sigra Rómverja viđ Noreia (Kärnten) og halda í vesturátt.

15-9 f.Kr.  Rómverjar stofna Noricum-hérađ vestan Schillerdals, Raetia austur ađ Mürz og Mur og Pannonia viđ austurrönd Alpanna.  Trygging rómverskra valda í héruđunum međ vegagerđ og bćttum samgöngum.

260 e.Kr. Húnar ráđast inn í Pannóníu á leiđ sinni á ţjóđflutningatímanum og neyđa germani ţar til ađ veita sér liđstyrk.

463 e.Kr. Frelsun undan ánauđ húna viđ dauđa Atla konungs (kjarni Niflungasögu).

493-536  Ríki austgota teygist frá Ítalíu ađ norđurrönd Alpanna.

500       Síđustu Rómverjarnir draga sig frá héruđunum ţremur.

600-1400  Tímabiliđ frá upphafi Ostmark til ţess, er Austurríki varđ valdamiđja hins Ţýzka ríkis.  Saga Austurríkis byrjar međ yfirráđum bćjara á Dónár- og Alpasvćđinu.  Ostmark, síđar Austurríki, tekur ađ sér varnir viđ landamćri Bćheims og Ungverjalands og nćr undir sig og kristnar austlćgari héruđ landsins.  Eftir valdatöku Habsborgara litu ţeir á Austurríki sem ríki sitt, sem ţeir reyndu síđan stöđugt ađ efla og stćkka.

500-700  Ţjóđverjar setjast ađ viđ vesturhluta Foralpanna og bćjarar viđ austurhlutann.

550       Laus tengsli Bćjaralands viđ Frankaríkiđ.

700-800  Bćjarar, undir stjórn hertoganna (Agilolfingera) rćkta svćđin frá Vínarskógi ađ austurrönd Alpanna.  Ţeir hörfa undan ásókn slóvaka úr suđaustri.  Stofnun klaustra í Salzburg (Rupert 696), Innichen (769), Kremsmünster (777) Mattsee (u.ţ.b. 777; Tassilio III hertogi).

788       Karl mikli stuggar Tassilio III frá völdum.  Innlimun Austurríkis í Karolingerrríkiđ.

791-96
  Herferđir Karls mikla gegn avörum á Austur-Alpasvćđinu.  Stofnun Bćversku-

Austurmerkur á milli Enns, Raab og Drau til verndar hinu nýunna landi.  Frekari landvinningar í Steiermark og Kärnten.  Kristnun svćđanna frá Salzburg, Passau og Aquileia.

900                   Ungverjaland (magyjarar) innlimađ í 'Ţýzka ríkiđ'.  Hnignun Austurmerkur og efling bćverska hertogadćmisins.

955       Otto I, hinn mikli sigrar Ungverja í orrustunni viđ Augsburg.  Austurmörk (Austurríki frá 996) endurreist á milli Enns og Traisen.

976       Babenbergerćttin verđur ađ markgreifaćtt Austurríkis.  Kärnten verđur sjálfstćtt hertogadćmi.

1000-1100  Austurhluti A-Alpanna brotinn til landbúnađar.  Kastalar byggđir og klaustur stofnuđ, t.d. í Melk 985, göttweig 1072 og Lilienfeld 1202.

1096     Vegna krossferđa verđur Vín ađ miđstöđ viđskipta viđ Austurlönd nćr.

1142-1286  Tírólgreifar ná yfirráđum norđan og sunnan Brennerskarđs.

1156     Undir stjórn Babenbergera verđur Austurmörk ađ sjálfstćđu erfđahertogadćmi međ Vín sem höfuđborg.  Walter frá Vogelweide, skáld og mansöngvari, dvelur um tíma viđ hertogahirđina.

1180     Steiermark verđur hertogadćmi.  Undir stjórn Babenbergera frá 1192.

1246     Austurríki og Steiermark verđa ađ ríkislénum eftir dauđa síđasta Babenbergerans.

1251-78  Bćheimskonungur, Ottokar II, rćđur ríkjum á austurrísku svćđunum eftir ađ karlleggur Babenbergera deyr út.

1278     Ottokar II fellur í orrustu viđ Rudolf von Habsburg á Marchfeld.  Upphaf valda Habsborgara (Rudolf I, konungur).

1282     Rudolf I selur sonum sínum Austurríki og Steiermark ađ léni og öđrum ćttingjum gefur hann Kärnten og Krain.

1335     Austurríski hertoginn Albrech II fćr kärnten og Krain ađ lénum.

1363     Margarethe Maultasch, síđasta hertogaynjan í Tíról afsalar sér landi sínu til Austurríkis.  Rudolf IV, hertogi, flasar frelsisbréf til handa Austurríki (Privilegium Maius).

1363-1523  Austurríki kaupir nokkur óđul í Vorarlberg.

1365     Vínarháskóli stofnađur.

1377-1441  Ćviskeiđ síđasta miđaldariddaraskáldsins, Oswald von Volkenstein í Tíról.

1382     Trieste fellur í hendur Habsborgara.

1406     Fyrsta stéttaţing Austurríkis í Vín (ađall, klerkar, borgarar).

1438-39  Albrecht IV hertogi verđur Albrecht II keisari ´Ţýzka ríkisins'.  Habsborgarar héldu keistartigninni í ćttinni allt til 1806, nema á tímabilinu 1742-45.  Jafnframt voru ţeir konungar í Bćheimi og Ungverjalandi.

1453     Friđrik III keisari gerir Austurríki ađ erkihertogadćmi.

1469     Biskupsdćmiđ Vín stofnađ.

1477     Maximilian erkihertogi nćr völdum í Burgund og í Niđurlöndum međ ţví ađ kvćnast Maríu af Burgund.

1477-90  Friđrik III keisari í stríđi viđ Matthías Corvinus, konung Ungverjalands, sem náđi undir sig Neđra-Austurríki og hafđi ađsetur í Vín.

1491     Habsborgarar tryggja sér völdin í Bćheimi og Ungverjalandi.  Sameining austurrísku erfđalandanna.

1490 –1519  Maximilian I, keisari (síđasti riddarinn), stendur fyrir endurskipulagningu stjórnar Habsborgara í erfđalöndunum, t.d. póstţjónustu og störfum opinberra starfsmanna.  Hann jók viđ veldi Habsborgara međ mćgđum viđ Spán.  Martin Luther dćmdur útlćgur í Worms.  Siđbótin breiđist út eftir 1521.

1521-22  Karl V, keisari, felur yngri bróđur sínum, Ferdinand I, völdin í austurrísku erfđalöndunum.

1526     Tyrkir ráđast á Ungverjaland.  Ósigur og dauđi Lúđvíks II, konungs Ungverjalands og Bćheims, viđ Mohács.  Ferdinand I nćr yfirráđum yfir löndum hans.  Ungverjaland undir tyrkneskri stjórn um tíma.

1529     Fyrsta árangurslausa umsátur Tyrkja um Vín. 

1541     Lćknirinn og náttúrufrćđingurinn Paracelsus deyr í Salzburg.

1556     Karl V segir af sér og Ferdinand I verđur keisari.  Ađalviđfangsefni hans og eftirkomenda var ađ verja ríkiđ í austri gegn Tyrkjum og vestri gegn Frökkum.

1571     Trúfrelsi í Austurríki samkvćmt bođi keisara.  U.ţ.b. áttundi hluti íbúanna hélt katólsku trúnni.  Hámark áhrifa siđbótarinnar í Austurríki.

1576     Gagnsiđbót jesúítareglunnar hefst undir verndarvćng Rudolfs II keisara.  Andstćđur mótmćlenda- og katólskrar trúar dregnar skýrum línum.  fólk í erfđalöndunum ţvingađ til ađ snúa aftur til katólskunnar eđa vísađ úr landi ella.

1586     Háskólinn í Graz stofnađur undir stjórn jesúíta.

1618-48  Ţrjátíu ára stríđiđ.  Trúabragđastyrjöld milli mótmćlenda og katólskra og valdastríđ um leiđ.  Habsborgarar vildu tryggja einingu og festu í ţjóđmálum.  Samkeppni evrópsku ríkjanna var mikil, s.s. milli Habsborgara og Frakka.  Svíar vildu tryggja stöđu sína viđ Eystrasalt.  Stríđiđ brauzt út, er mótmćlendaađallinn í Bćheimi gerđi uppreisn gegn keisaranum (Prager Fenstersturz).  Árekstur ţessi hafđi ţau áhrif, ađ upp úr sauđ víđa um lönd í Evrópu.  Stríđsţjóđirnar voru helztar ţessar:  Danir (Kristján IV), Spánverjar, Svíar (Gústaf II), Frakkar (Richelieu), Ţjóđverjar og Austurríkismenn.

1645     Sćnskir herir berjast í Austurríki.

1648     Vestfalski friđurinn.  Austurríki missir Elsass til Frakka.  Vald keisarans minnkađi í Ţýzka ríkinu.  Jafnrétti mótmćlenda og katólskra afnumiđ.  Einveldishugsjónin verđur borgaralegum völdum í erfđalöndunum yfirsterkari.

1663-99  Tyrkjastríđin.  Snúizt til varnar gegn árásum Tyrkja á hin kristnu Vesturlönd undir forystu Austurríkis.  Tyrkjum stuggađ úr Evrópu.

1664     Keisaraherinn sigrar Tyrki í orrustunni viđ St. Gotthard á austurlandamćrumSteiermark.

1683     Önnur umsát Tyrkja viđ Vín.  Frelsun borgarinnar eftir orrustuna viđ Kahlenberg, ţar sem ríkisherinn undir stjórn hertogans, Karls af Lótringen, vann sigur.

1677     Háskólinn í Innsbruck stofnađur.

1699     Ungverjaland og Siebenburgen (Slavonía og Króatía) unnin aftur.  Ţjóđverjar setjast ađ á austursvćđunum.  Habsborgarar halda ríkiserfđarétti í karllegg í Ungverjalandi.  Austurríska/Ungverska einveldiđ stofnađ međ Vín sem menningarlega og viđskiptalega höfuđborg.

1701-14  Eftir dauđa Karls II, konungs Habsborgara, börđust Austurríki og Frakkland um konungserfđir á Spáni (Spćnska erfđastríđiđ).  Ţrátt fyrir sigur Eugens prins, fćr Austurríki (Karl IV) yfirráđ yfir flestum löndum Spánverja, s.s. Niđurlöndum, Mílanó og Napolí.

1708     Hertogadćmiđ Mantua fellur undir Austurríki.

1713     Raunveruleg stađfesting og trygging kvenlegrar erfđafestu (María Theresía) međ samningum viđ Ţýzka ríkiđ, Spánverja, Prússa, Englendinga og Frakka.

1740-80  María Theresía, drottning Bćheims og Ungverjalands og erkihertogaynja Austurríkis gift Franz Stephan af Lótringen, berst í austurríska erfđastríđinu (1740-48) fyrir erfđarétti sínum.  Hún tapar Slesíu í hendur Friđriks mikla, Prússakonungs, í sjö ára stríđinu (1756-63).

1742-80  Umbćtur Maríu.  Embćttisrekstur fćrđur í nútímahorf, svo og fjárhags- og hermál.  Skólakerfi byggt upp.  Sjálfstćđi bćnda tryggt.  Ađsetur drottningar í Vín varđ ađ miđstöđ hljómlistar (Gluck, Haydn, Mozart og Beetoven).  Stofnun borgarleikhúss (1741).

1763     Friđarsamningar í Hubertusburg milli Austurríkis, Prússlands og Saxlands.  Upphaf tvíveldahyggju milli Austurríkis og Prússlands.

1772     Austurríki fćr Austur-Galisíu og Lodomerien (Rauđa Rússland) viđ fyrstu skiptingu Póllands.  Brennerleiđin opnuđ.  Arlbergleiđin opnuđ 1785.

1781-90  Jósef II, sonur Maríu, verđur ađalfulltrúi hinna svonefndu menntuđu einvalda.  Hann stjórnađi međ móđur sinni frá 1765.  Yfirlýsing um, ađ mótmćlendur eigi tilverurétt.  Átthagafjötrar og ánauđ afnumin (1781-85).  Afnám klaustra, sem voru almenningi ekki gagnleg.  Ţýzk tunga gerđ ađ ríkismáli 1784.  Vegna biturrar andstöđu gegn tilslökunum viđ mótmćlendur varđ Jósef II ađ draga margar tilskipanir sínar til baka í lok stjórnarferils síns 1790.

1795     Viđ ţriđju skiptingu Póllands fékk Austurríki Vestur-Galisíu međ Kraká.

1792-1805  Franz II, keisari (Ţýzkalands 1792-1806; Austurríkis 1804-35), háđi ţrjár sambandsstyrjaldir viđ Frakka.

1797     Napóleon ryđst frá Ítalíu yfir Austur-Alpana til Steiermark (Leoben).  Austurríki slítur sambandinu viđ Frakka og tekur upp samband viđ Belgíu og fćr viđ ţá samninga yfirráđ yfir lýđveldinu Feneyjum.

1804     Franz II fćr keisaratign í Austurríki undir nafninu Franz I.

1805     Franskur her tekur Vín.  Úrslitasigur Napóleons viđ Austerlitz í Mähren.  Feneyjar tapast til ítalíu.  Tíról og Vorarlberg falla til Bćjaralands en Salzburg til Austurríkis.

1806     Hiđ heilaga rómverska ríki ţýzku ţjóđarinnar afnumiđ.  Franz II leggur niđur keisaratitil sinn vegna ţrýstings frá Napóleon.

1809     Stríđ viđ Frakka.  Árangurslaus frelsisbarátta Tíróla undir stjórn Andreas Hofer (skotinn í Mantua 1810) gegn Bćjaralandi.  Karl erkihertogi sigrar Napóleon viđ Aspern en Napóleon sigrađi viđ Wagram.  Friđarsamningar undirritađir í Vín.

1810     Efling tengsla Austurríkis og Frakklands međ giftingu Napóleons og Marie Louise austurrísku keisaradótturinnar.

1813-15  Frelsisstyrjaldir eftir ófarir Napóleons í Rússlandi 1812.  Austurríki, Prússland og Rússland sameinast gegn Napóleoni og sigra hann viđ leipzig 1813.  Napóleon endanlega ađ velli lagđur viđ Waterloo 1815.

1814-15  Vínarfundurinn til nýskipulagningar Evrópu undir stjórn austurríska utanríkisráđherrans Metternichs.  Austurríki afsalar Niđurlöndum til Belgíu, Breisgau sameinast Baden-Württemberg og í stađinn fćr Austurríki Tíról, Vorarlberg, Kärnten, Krain, Trieste, Galisíu, Mílanó, Feneyjar, Salzburg og Inn-svćđiđ aftur.  Austurríki verđur forystuafl í sambandi ţýzku ţjóđanna (39 ríki, 35 furstar og 4 sjálfstćđar borgir).  Ríkisţing situr í Frankfurt am Main.

1815 - 1919       Endurreisnartíminn.  Stefnan í innan- og utanríkismálum var afturhaldssöm og í beinni andstöđu viđ andblć frjálsrćđis, sem birtist í byltingum og ţjóđlegum hreyfingum.  Eftir 1850 réđust örlög sambands Austurríkis og Ungverjalands af ţjóđernisástćđum.

1814     Madersberger smíđar fyrstu saumavélina.

1819     Niđurstöđur Karlsbadfundarins ađ undirlagi Metternichs og Prússa:  Ritskođun, eftirlit međ háskólum, alţýđuleiđtogar ofsóttir og mjög aukiđ lögregluvald.

1826     Ressel ţróar skipsskrúfuna.

1848     Marzbyltingin í Austurríki.  metternich hrakinn frá völdum.  Oktoberuppreisnin bćld niđur međ hervaldi.  Ferdinand I keisari segir af sér og Franz Jósef I(f. 1830) tekur viđ völdum allt til 1916.

1849     Sameiginleg stjórnarskrá ţvinguđ inn á sambandsríki Austurríkis.  Tungumálajafnrétti.

1848 - 1849       Uppreisn í Ungverjalandi (Kossuth).  Bćld niđur međ ađstođ frá Rússum.

1848-66  Barizt á Norđur-Ítalíu.  Austurríkismenn afsala sér ítölskum yfirráđasvćđum, ţrátt fyrir ađ ţeim vegni betur í baráttunni.

1850     Endurreisn ţýzka bandalagsins undir forystu Austurríkis.

1854 - 1909       Opnađar Alpaleiđirnar Semmering 1854, Brenner 1867, Arlberg 1884 og Tauern 1909.

1860>  Fjallgöngur verđa vinsćlar og Austur-Alparnir verđa vinsćlt ferđamannasvćđi.

1862     Alpaklúbburinn stofnađur, reistur fjallaskáli 1868 (Stüdlhütte).

1864     Austurríki og prússland berjast viđ Dani um Slésvík og Holstein.  Fyrsta ritvélin (Mitterhofer) og fyrsti bíllinn međ benzínhreyfli (Marcus)

1866     Austurríki og prússland stríđa um ţýsku yfirráđin.  Austurríki bíđur ósigur viđ Königgraz (Hradec Králové).  Friđarsamningur í Prag.  Ţýzka bandalagiđ leyst upp.  Austurríki neitar ţátttöku í stofnun ţýzks ţjóđríkis.  Mörg smáríki myndast.

1867     Samkomulag viđ Ungverja.  Ungverjaland viđurkennt sem sjálfstćtt ríki ásamt Króatíu og Siebenbürgen međ ríkisstjórn og ţingi.  Persónusamband Austurríkisog Ungverjalands.  Stöđugar deilur og árekstrar milli tungumálasvćđanna í Austurríki fram ađ fyrri heimsstyrjöld.

1873     Keisarar Austurríkis, Rússlands og Ţýzkalands gera međ sér samkomulag.

1877     Kress tekst ađ láta fyrsta flugmódeliđ fljúga.

1878     Austurríki hernemur og stjórnar tyrknesku héruđunum Bosníu og Herzegowínu.

1879     Tvíveldasamband Austurríkis/Ungverjalands og Ţýzkalands.  Auknar erjur milli Austurríkismanna og Rússa vegna hagsmunaárekstra á Balkanskaganum.

1882     Ţríveldasamkomulag:  Austurríki/Ungverjaland, Ţýzkaland og Ítalía.

1885 - 1903       Auer von Welsbach finnur upp gasglóđarlampann 1885, málmţráđslampann 1898 og kveikisteininn 1903.

1902     Ungverska ţingiđ berst gegn sameiginlegum her ţjóđarinnar vegna tungumálsins í hernum.

1906     Jafn kosningarréttur í Austurríki.

1908     Austurríki innlimar Bosníu og Herzegowínu.  Áköf andspyrna Serbíu međ stuđningi Rússa.

1914-18  Fyrri heimsstyrjöldin.  Austurrísku ríkiserfingjarnir voru myrtir af Serba í Sarajevo (28/6 1914).  Ástćđur morđanna voru af stjórnmálalegum toga.  Hinn 28. júlí lýsti Austurríki-Ungverjaland yfir stríđi á hendur Serbíu.  Hinn 1. ágúst lýsti Ţýzkaland stríđi á hendur Rússum og 3. ágúst viđ Frakkland.  Barizt í Vestur-, Suđur- og Austur-Evrópu og í Litlu-Asíu.  Miđveldunum vegnađi betur í fyrstu gegn Serbíu og Rússum.

1915     Ítalía (23/5) og Rúmenía (27/8) lýstu yfir stríđi gegn Austurríki/Ungverjalandi.  Upphaf badaga á Isonzo-línunni og í Tíról og Kärnten.

1916     Andlát Franz Josefs I, keisara.  Viđ tók frćndi hans, Karl, sem reyndi árangurslaust ađ viđhalda margţjóđaríkinu međ sérfriđarsamningum.

1917     Stríđshvörf vegna ţátttöku Bandaríkjanna.  Kreppuástand í Austurríki/Ungverjalandi.  Ţjóđarbrotin krefjast sjálfstjórnar.

1918     Friđarsamningar milli Miđveldanna og Rússa í Brest (Litowsk).  Bylting í Vín 21. oktober.  Vopnahlé milli Austurríkis/Ungverjalands og bandamanna 3. nóv.Austurríkiskeisari settur af.  Ţýzkumćlandi Austurríki lýst lýđveldi 12. nóv.

10/9 ’19  Friđarsamningar milli Austurríkis og bandamanna í St. Germain en Laye.  Austurríki/Ungverjaland leyst upp.  Ítalía fćr Suđur-Tíról, Istríu, Trieste, hluta Dalinatíu, Kärnten og Krain.  Sjálfstćđi Tékkóslóvakíu, Ungverjalands, Júgóslavíu.  Austurrísk/ţýzka sambandinu slitiđ.

1919-22  Eftirstríđsárin einkenndust af hagrćnum vandamálum og stjórnmálalegum innanlandsófriđi í ţessu unga lýđveldi.  Eftir sameininguna viđ Ţýzkaland nazista áriđ 1928, deildi Austurríki örlögum međ Ţýzkalandi í síđari heimsstyrjöldinni.  Ţađ tókst ađ varđveita Austurríki óskipt í stríđslok og koma á fót ríkisstjórn fyrir allt landiđ í Vín međ samţykki bandamanna.

1918-20  Sjálfstćđisbarátta Kärnten gegn Slóvökum.

10/11 ’20  Ný stjórnarskrá tekur gildi.  Austurríki verđur sambandsríki og ađili ađ Ţjóđabandalaginu.

1921     Tíról, Salzburg og Burgenland sameinast Austurríki međ ţjóđaratkvćđagreiđslu.

1919-24  Viđskiptakreppa og óđaverđbólga.  Austurríki fćr stórlán međ ábyrgđ Ţjóđabandalagsins (1922).

1927     Sósíalistar gera uppreisn og efna til allsherjarverkfalls í Vín.  Ţeim óx  fiskur um hrygg í innanríkismálum.

1929     Stjórnarskrárumbćtur.  Austurríkismenn kjósa sér forseta.

1930     Stríđsskađabćtur felldar niđur (jan.).  Vináttusamningur undirritađur viđ Ítalíu (febrúar).  Áhrif fasista aukast, einnig í innanríkismálum.

1931     Tollabandalag Austurríkis og Ţýzkalands hrynur vegna andstöđu Frakka.  Miklir fjárhagsörđugleikar og atvinnuleysi vegna heimskreppunnar.  Hrun banka.

1933     Dollfuss kanslari knýr fram stjórnlagarof til ađ hindra uppgang nazista í marz. Stjórnarskráin numin úr gildi.  Alrćđisstjórn.  Nazistaflokkurinn bannađur.

1934     Götubardagar í Vín og öđrum borgum.  Sósíalistaflokkurinn bannađur í febrúar.  Austurríki, Ítalía og Ungverjaland stefna ađ sameiginlegu marki á stjórnmála- og viđskiptasviđinu.  Misheppnuđ bylting nazista í júlí.  Dollfuss myrtur.  Schuschnigg tekur viđ kanslaraembćtti.  Hernađarlegir tilburđir Ítala undir stjórn Mússúlínís hindra ţýzk afskipti í Austurríki.

1936     Almenn herkvađning.

1938     Schuschnigg lofar Hitler undir ţrýstingi ađ gefa nazistum upp sakir og veita ţeim ađild ađ stjórn landsins.  Seyss-inquart verđur innanríkisráđherra.  Nazistaóeirđir í Graz og öđrum borgum.  Eftir úrslitakosti segir Schuschnigg af sér og ţýzkar herdeildir vađa inn í landiđ 11. marz.  Lýst yfir sameiningu viđ Ţýzkaland 13. marz og ţađ stađfest međ ţjóđaratkvćđagreiđslu í apríl.  Ný skipting Austurríkis í héruđ.  Seyss-Inquart ríkisstjóri til 1940.  Vald nazistaflokksins eykst.  Fjöldi Ţjóđverja í valdastöđum í Austurríki.

1939-45  Síđari heimsstyrjöldin.  Austurríkismenn berjast međ Ţjóđverjum á öllum vígstöđvum.

1943     Loftárásir bandamanna hefjast á Austurríki.  Mikiđ tjón í stćrri borgum, sérstaklega í Vín.  Á Moskvufundinum lýsa bandamenn yfir, ađ Austurríki skuli hafa sömu landamćri ađ stríđinu loknu og 1937.

1944-45  Ţýzkumćlandi fólk flýr til Austurríkis undan sovjezkum herjum og skćruliđum.

1945-46  Allir Ţjóđverjar reknir frá Tékkóslóvakíu (Sudetahéruđunum) og Ungverjalandi.

1945          Rauđi herinn hernemur Vín 13. apríl.  Bráđabirgđastjórn Renners, fyrrum kanslara og formanns sósíalistaflokksins 27. apríl.  Austurríki skipt í fjögur hernámssvćđiđ:

Sovézka svćđiđ:  Neđra- og Efra-Austurríki norđan Dónár og Burgenland.

Bandaríska svćđiđ:  Efra-Austurríki sunnan Dónár og Salzburg Land.

Franska svćđiđ:  Norđur-Tíról og Vorarlberg.

Brezka svćđiđ:  Steiermark, Kärnten og Austur-Tíról.

Vín var skipt í fjögur hernámssvćđi og ţar var herstjórn bandamanna.  Hinn 25. nóvember voru haldnar almennar kosningar í landinu.  Ţjóđarráđiđ kaus Renner sem kanslara.  Sameiginleg stjórn ţjóđarflokksins, sósíalista og kommúnista mynduđ.

1945-53  Mikil efnahagsvandamál.  Gjaldmiđill styrktur 1945, 1947 og 1953.

1946     Samningar milli Austurríkis og Ítalíu (Gruber-de-Gasperi) tryggja Suđur-Tíról sjálfstjórn.

1946-47  Ţjóđnýting nćstum alls lykiliđnađar í landinu.

1947-54  Marshall-ađstođin.

15/5 ‘55  Ríkissamningur undirritađur af bandamönnum og Austurríki.  Fullveldi fengiđ án nokkurra tengsla viđ Ţýzkaland.  Brottflutningur hernámsliđsins.  Afvopnun.  Ţjóđarráđiđ lýsir yfir ćvarandi hlutleysi Austurríkis (okt.).  Austurríki gerist ađili ađ Sameinuđu ţjóđunum.  Síđan 1955 hefur Suđur-Tíról veriđ ađalutanríkisvandamáliđ.  Sífellt slitnar upp úr samningaviđrćđum viđ Ítala.  Hryđjuverk unnin gegn Ítölum í Suđur-Tíról.

1956     Austurríki gengur í Evrópuráđiđ.

1960     Austurríki gengur í EFTA (Europäische Freihandelgesellschaft).

1966     Ţjóđarflokkurinn, ÖVP, fćr hreinan meirhluta á ţingi.

1969     Ţingiđ samţykkir samkomulag um aukiđ sjálfstćđi Suđur-Tíról.  Ţýzka fćr jafnrćđi viđ ítölsku ţar.

1971     Sósíalistar, SPÖ, fá hreinan meirihluta á ţingi.  Ný ríkisstjórn Kreiskys.  Framlenging verđlagsákvćđa frá 1962 til ađ draga úr verđbólgu.  Gengi schillings hćkkađ um 11,59%.

1972     Fríverzlunarsamningur milli EB og Austurríkis.  Tollaniđurfellingar af iđnađarvörum.  Austurríki tekur fyrst vestrćnna ríkja upp stjórnmálasamband viđ Ţýzka alţýđulýđveldiđ (DDR).  Fyrrum utanríkisráđherra Austurríkis, Kurt Waldheim, verđur ađalritari Sameinuđu ţjóđanna.

1975     Sósíalistar fá aftur hreinan meirihluta á ţingi.  Palestínskir hryđjuverkamenn ráđast á og myrđa marga fulltrúa OPEC-ríkja á ráđstefnu í Vín.

1976     Áćtlanagerđ til eflingar atvinnulífsins.  Ríkisbrúin yfir Dóná í Vín hrynur (1/8).

1977     Mótmćlaađgerđir valda lokun eina kjarnorkuvers landsins viđ Zwentendorf og stöđvun framkvćmda viđ bygginu annars (marz).  Ráđstafanir til ađ koma á viđskiptajafnvćgi og rétta af fjárlögin (júní).  Undirrituđ ályktun Evrópuráđsins á ráđstefnu um mótađgerđir gegn hryđjuverkamönnum.

1979     Sósíalistaflokkurinn fćr á ný meirihluta í kosningum.  Kreisky myndar fjórđu stjórnsína.  Samningar milli Austurríkis og Ţýzka ađlţýđulýđveldisins um samvinnu á sviđi menningar og vísinda undirritađur í Vín.

1980
     Kreisky heimsćkir Júgóslavíu.  Rćđir um árekstra viđ Slóvaka í Kärnten.  Fundur leiđtoga Austurs og Vesturs í Vín í tilefni 25 ára afmćlis undirritunar ríkissamnings Austurríkis 1955. Rudolf Kirchschläger forseti til 6 ára.

 TIL BAKA     Ferđaheimur - Garđastrćti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir            HEIM