Viktoría er fylki í Suðaustur-Ástralíu.  Norðan þess er Nýja Suður-Wales, að austan og sunnan er Tasmanhaf og Bass-sund og að vestan er Suður-Ástralía.  Fyrrum var fylkið þekkt undir nafninu „Kálgarðurinn” og síðar fóru íbúarnir að kenna sig við „Garðfylkið”.  Viktoría er minnsta fylki landsins, 227.620 km².  Melbourne við Filipshafnarflóa er höfuðborgin.  Fjallgarðurinn „The Great Dividing Range” teygist þvert yfir fylkið frá austri til vesturs og aðskilur slétturnar í Murray-lægðinni í norðurhlutanum frá strandsléttunum og öldóttu hæðalandlaginu í suðurhlutanum.  Fjallgarðurinn er lægri í vesturhlutanum.  Austar ríst hann hæst í Áströlsku Ölpunum.  Þar er Bogongfjall hæst (1984m). 

Buffalófjall (1721m) er meðal vinsælustu skíðasvæða landsins.  Í suðurhlutanum er loftslagið milt og úrkoma regluleg.  Norðurhlutinn er víðast þurr og heitur á sumrin og oft geisa þar skógareldar.  Strandlengjan er u.þ.b. 1200 km löng og víða er hún hæðótt með granítskögum milli sléttra stranda.  Aðalflóarnir er Westernport og Filipshöfn.  Víða sjást merki um forn blágrýtishraun á sléttlendinu.  Svæðin til norðurs og austurs frá Westernport-flóa, að landamærum Nýja Suður-Wales, ganga undir nafninu Gippsland (fyrrum Caledonia Australis).  Þau eru líklega sérstæðustu og afskekktustu hlutar fylkisins.  Önnur mikilvæg svæði eru Vestursvæðið í norðurhlutanum og Murraydalur, Mallee og Wimmera.  Víða í fjöllunum og áfokssvæðum eru ýmis auðæfi í jörðu.  Þar fannst gull 1851, sem metið var til þriðjungs gullforða álfunnar.  Á síðari árum hefur gullvinnslan í fylkinu orðið lítilvægari.  Brúnkol og steinkol eru unnin í Gippslandi.  Einnig er unnið gips, báxít og leir.

Íbúarnir.  Þótt fylkið sé hið minnsta í álfunni, er það þéttbýlast (4½ miljón 1993; 20 manns á km²).  Af þessum sökum, og einnig af sögulegum ástæðum, er fylkið hið mikilvægasta í landinu.  Samkvæmt manntalinu 1991 voru 73,7% íbúanna fæddir í Ástralíu, 1% á Nýja-Sjálandi, 15,6% í Evrópu, 4,6% í Asíu og 0,9% í Afríku.  Síðustu tvo áratugi 20. aldar voru breytingar á samsetningu íbúa fylkisins dæmigerðar fyrir alla álfuna.  Þá fluttist fjöldi Víetnama og annarra Asíumanna til fylkisins og settist að meðal kínverja, Grikkja og Ítala, sem voru þar fyrir.  Einungis 0,3% íbúa Viktoríu eru frumbyggjar.

Helztu borgir.  Melbourne er meðal stærstu borga heims (3,2 miljónir 1993 á 6000 km² svæði).  Hún er einnig ein mikilvægasta borg margmenningarálfunnar Ástralíu.  Síðla á níunda áratugi 20. aldar bjuggu þar næstum 37% allra Ítala álfunnar, 19,5% allra Líbana og þriðjungur Víetnama.  Frumbyggjar eru aðeins 0,2% íbúa borgarinnar.  Aðrar helztu borgir eru Geelong, 60 km suðvestan Melbourne (önnur stærst; 126 þúsund 1991), Ballarat (65 þúsund 1991; vestan Melbourne), Mildura (40 þúsund 1991) við Murray-ána í norðvesturhorni fylkisins og Shepparton, norðan Melbourne við Goulburn-ána í miklu ávaxtaræktarhéraði.

Efnahagslífið.  Fyrstu öldina eftir að Viktoría fór að byggjast var fylkið sannkallaður aldingarður álfunnar og er enn þá mikilvægt landbúnaðarfylki.  Temprað loftslagið, margbreytilegur jarðvegur og tiltölulega hagstætt landslag er tilvalið til ræktunar korns, grænmetis, kvikfjár og vínviðar.  Margir beztu búgarðarnir eru á eldbrunnum sléttum Vesturhéraðsins.  Mikið er ræktað af korni í Wimmera- og Malle-héruðunum í norðvesturhlutanum.  Mjólkurframleiðsla er mikil á áveitusvæðunum í austurhlutanum.  Í Murray-dalnum og umhverfis hann er mikið ræktað af vínviði og sítrusávöxtum.

Iðnaðurinn stendur undir u.þ.b. fimmtungi vergrar framleiðslu fylkisins.  Þar er framleitt talsvert af vefnaðarvöru, vélbúnaði og vélahlutum, farartækjum, plastvöru og gervikvoðu (resin), járni og stáli.  Olía er unnin í Gippslandlægðinni og olía og gas í Bass-sundinu (u.þ.b. 60% framleiðslunnar í álfunni snemma á tíunda áratugi 20. aldar, en fór niður í 51% í lok aldarinnar).  Náttúrugasið í Gippslandlægðinni var u.þ.b. 41% heildarframleiðslunnar í álfunni.  Brúnkol (surtarbrandur) finnast í miklu magni í fornum eldgígum Latrobe-dalsins og duga næstum til allrar raforkuframleiðslu Ástralíu.

Ferðaþjónustan er mikilvægur og vaxandi atvinnuvegur.  Þótt hún sé ekki eins mikil að vöxtum og í öðrum fylkjum landsins, má segja að Viktoría bjóði sömu möguleika að undanskildum aðganginum að afskekktum svæðum innlandsins.  Þjóðgarðarnir Wyperfield og Little Desert eru í þurrviðrasömum eyðimörkum vesturhlutans.  Þeir, ásamt Grampians-þjóðgarðinum í miðvesturfylkinu, eru kunnir fyrir fagurt fjallalandslag og skemmtilegar og stundum háskalegar gönguleiðir.  Alpasvæðið í norðausturhlutanum og Snowy River þjóðgarðurinn við landamærin að Nýja Suður-Wales eru vinsæl meðal skíðafólks og fjallaklifrara.  Fjölbreytt og fögur strandlengja fylkisins er þakin aðlaðandi hafnar- og baðstrandarbæjum, sem laða að sér vaxandi fjölda ferðamanna.

Fjármál.  Melbourne var sannarlega aðalfjármálaborg Ástralíu fram á áttunda áratug 20. aldar, þegar Sydney tók við því hlutverki.  Fjármálakreppa síðla á níunda áratugnum og fyrri hluta hins tíunda skaðaði efnahagsímynd borgarinnar og fylkisins.  Þrátt fyrir þessi skakkaföll, er Melbourne enn þá aðalaðsetur margra stórra, innlendra og erlendra fyrirtækja.  Átján hinna 50 vaxandi einkafyrirtækja í Ástralíu 1991 voru í Viktoríu, flest í Melbourne.

Viktoría er enn þá þéttbýlasta og iðnvæddasta fylki álfunnar.  Snemma á tíunda áratugi 20. aldar stóð fylkið undir 26% vergrar þjóðarframleiðslu, 33% af heildarframleiðslu iðnaðar, 25% af landbúnaðarframleiðslunni og 24% af útfluntingi landbúnaðarafurða.

Stjórnsýsla.  Ríkisstjórn Viktoríu byggist á tveggja deilda þingi.  Í neðri deild löggjafarþingsins sitja 88 þingmenn.  Í efri deildinni sitja 44 þingmenn.  Allir ríkisborgarar, 18 ára og eldri, hafa kosningarrétt en sérstakar reglur gilda um búsetu í því samhengi.  Kosningarétturinn í fylkinu var ekki svona frjálslegur fyrrum og Viktoría var síðasta fylkið til að veita konum kosningarétt árið 1908.  Konur fengu ekki rétt til þingframboðs fyrr en 1923.  Þegar John Cain, forsætisráðherra, sagði af sér 1990 og Joan Kirner tók við, var hún önnur konan til að gegna þessu embætti í allri álfunni (Carmen Lawrence var forsætisráðherra Vestur-Ástralíu 1989).

Sagan.  Talið er, að fjöldi frumbyggjar í fylkinu hafi verið í kringum 12.000, þegar hvítir menn fóru að setjast þar að.  Þeim fækkaði í tæplega fjórðung þessa fjölda fram á miðja 19. öld.  James Cook, skipstjóri, kom auga á strönd Viktoríu frá skipi sínu, Endeavour, í leiðangri árið 1770.  David Collins, liðsforingi, og menn hans reyndu að koma sér fyrir við Filipshafnarflóa 1803 en stóðu stutt við áður en þeir voru sendir til Tasmaníu.  Sama var uppi á teningnum víða með ströndum álfunnar, þar sem hvalveiðarar og aðrir veiðimenn höfðu skamma viðdvöl og frumbyggjarnir voru einu föstu íbúar margra svæða í áraraðir.  Friðurinn var úti við Filipshafnarflóa, þegar John Batman kom frá Tasmaníu 1835.  Hann gerði ólöglegan samning við frumbyggjana um landnám og gerði kröfu til 243.000 hektrara lands.  John Pascoe Fawkner var annar áberandi, ólöglegur landnemi á þessu svæði.  Flækingar og ólöglegir landnemar frá Nýja Suður-Wales beittu landstjóra sinn, Sir Richard Bourke, miklum þrýsingi til að viðurkenna landnám þeirra og árið 1836 fékk þessi byggð, sem var kölluð Filipshafnarhérað Nýja Suður-Wales, sína eigin stjórn.

Íbúar nýju nýlendunnar gerðu allt, sem í þeirra valid stóð, til að koma í veg fyrir að hún yrði gerð að fanganýlendu.  Fjöldi skipsfarma af föngum var sendur áfram til Sydney.  Samtímis óx aðskilnaðarsinnum fiskur um hrygg á efnahagslegu blómaskeiði skömmu fyrir miðja 19. öldina og árið 1851 fékk fylkið sjálfstæði frá Nýja Suður-Wales.  Gullfundir þessa tímabils voru grundvöllur velmegunar og frjálslegrar stefnu í lýðræðismálum.  Auðugar héraðshöfuðborgir voru prýddar fögrum húsum (Ballarat, Bendigo) og byggðust á námusvæðunum.  Allt fram á okkar daga bera þessar borgir af hvað varðar fagra byggingarlist og þokka.

Fáum árum eftir aðskilnaðinn frá Nýja Suður-Wales hófst vopnuð uppreisn, „The Eureka Stockade” við Ballarat-gullnámurnar.  Sagnir af þessum atburði hafa gert meira úr honum en efni standa til en honum lauk með því, að 13 námumenn voru dregnir fyrir rétt, ákærðir fyrir landráð.  Dómar féllu ekki í málum þeirra vegna þess, að almenningsálitið var með þeim.  Á áttunda áratugi 19. aldar naut ribbaldahópur Ned Kellys svipaðrar almenningshylli, þegar hann komst ítrekað undan getulausum og spilltum lögreglumönnum í norðurhluta fylkisins.  Þessi sterki, hugmyndasnauði og lýðræðislegi undirtónn leiddi að hluta til þjóðaríþróttarinnar ástralsks ruðningsbolta.

Þrjátíu ára blómaskeiði, byggðu á gulli, lauk með því, að gróðabrall, þensla, hrun á ullarmarkaðnum, hatrömm samkeppni í iðnaði og gjaldþrot margra fjármálastofnana olli mikilli kreppu snemma á tíunda áratugnum.  Bati var ekki merkjanlegur fyrr en iðnvæðing tengd fyrri heimsstyrjöldinni komst á legg.  Þrátt fyrir þessi skakkaföll, hélt Melbourne áfram hlutverki sínu sem frjármálahöfuðborg Ástralíu.  Efnahagskreppan, stríðið og fleiri þættir ollu hægfara en stöðugri breytingu í stjórnmálalífinu í fylkinu alla 20. öldina, þannig að hið frjálsa lýðræði varð stöðugt íhaldssamara.  Landsflokkurinn, sem smábændur studdu, og Frjálslyndi flokkurinn uxu og döfnuðu.  Landsflokknum fór að hraka á sjötta áratugnum og Frjálslyndir héldu völdum í 27 ár.  Þeim tókst vel til og velmegun jókst, einkum í tengslum við innflytjendalöggjöfina, sem olli gjörbreytingu í félags- og efnahagsmálum.  Samtímis þessari velgengni Frjálslyndra hrjáðu innanmein Verkamannaflokkinn.  Sir Henry Bolte, sem var við stjórnvölinn á árunum 1955-73, varð að nokkurs konar þjóðsagnapersónu.  Hann var grófur og smásálarlegur og hafnaði menntamönnum, fylgjendum menntunar, skapandi listamönnum og fleirum, m.a. með þröngsýnni afstöðu sinni til flutnings fylkisréttar til sambandsstjórnarinnar og ódrepandi stuðningi við dauðarefsingu.  Engu að síður studdi ríkisstjórn hans æðri menntun og réttindabaráttu frumbyggjanna.

Verkamannaflokkurinn komst aftur til valda undir stjórn John Cain 1982 eftir samdrátt í efnahagslífinu síðla á áttunda áratugnum.  Hann sigraði í kosningunum í þriðja skipti 1989 en flæktist síðan í fjármálahneyksli og gjaldþrot og innbyrðis upplausn.  Jeffrey Gibb Kennett leiddi Frjálslynda flokkinn til sigurs og tók til við að rétta fylkið við eftir talsverða efnahagskreppu snemma á tíunda áratugnum.  Hann stefndi á frjálsa markaðshyggju líkt og Margrét Thatcher gerði á níunda áratugnum í Bretlandi og hleypti nýju lífi í efnahaginn.  Háværar gagnrýnisraddir hafa hljómað vegna margs konar breytinga í heilbrigðismálum, menntamálum, samgöngumálum og í embættismannakerfinu.