Queensland er fylki í Norðaustur-Ástralíu.
Norðan þess er Carpentaria-flói, að austan Kóralhaf, að
sunnan Nýja Suður-Wales, að suðvestan Suður-Ástralía og Norðurhérað
að vestan. Queensland er næststærsta
fylkið eftir Vestur-Ástralíu og nær yfir 1.727.200 km² svæði,
22,5% af heldarflatarmáli Ástralíu.
Strandlengja fylkisins er 7400 km löng og úti fyrir henni er Stóra
kóralrifið (Great Barrier Reef) alla leið frá Rockhampton að York-skaga.
Höfuðborg fylkisins er Brisbane.
Hvarfbaugur syðri
liggur nokkurn veginn um miðju fylkisins, sem nær yfir stærstu og
byggilegustu hluta Ástralíu. Úrkoma
á 90% heildarflatarmáls fylkisins er yfir 200 mm á ári. Fjallgarðurinn „The Great Dividing Range” liggur eftir
fylkinu endilöngu meðfram austurströndinni.
Hann skiptir fylkinu náttúrulega í skýrt afmörkuð svæði:
Austurhálendið, Vesturslétturnar, Norðvesturhálendið og
Strandslétturnar, eyjar og rif. Austurströndin, sem nýtur nægilegrar úrkomu, státar af
frábærum baðströndum og ræktunarlandi.
Meðal áberandi landslagseinkenna er Stóra kóralrifið, sem er
2010 km langt.
Norðarlega í þessari löngu fjallakeðju er Bartle Frere-fjall í
Bellenden Ker-fjallgarðinum, hæsta fjall fylkisins, 1611 m hátt.
Atherton-sléttan er við norðurenda Darling Downs í
suðurhluta fjallakeðjunnar. Vestan
hennar er öldótt grasslétta, sem teygist í áttina að
hálfeyðimörkum í vesturhluta fylkisins.
Veðrið í Queensland er hlýtt og sólríkt allt árið og stundum er
það kallað Sólskinsfylkið. Stærð
þess og fjalllendi valda fjölbreyttum loftslagsskilyrðum, sem eru að
mestu óháð árstíðaskiptum. Helztu
framleiðsluvörur landbúnaðarins, sykur, kjöt, korn og ull, eru
ræktaðar við veðurskilyrði hitabeltisins og jaðarbeltisins sunnan
þess í norðri og tempraðs loftslags í suðri.
Einhverjar stærstu báxítnámur heimsins eru í Queensland.
Þar eru líka miklar birgðir gulls, kola, sulfurs, blýs og
sínks. Birgðir olíu,
úraníums, tins og sands til glergerðar liggja enn þá ónýttar.
Íbúarnir. Áætlaður
íbúafjöldi Queenslands í júní 1992 var rúmlega 3 miljónir, 1¾
íbúi á hvern km², sem gerir fylkið eitt hið strjálbýlasta í
Ástralíu. Samkvæmt
manntali 1991 bjuggu rúmlega 70.000 frumbyggjar og Torres-eyjaskeggjar
í fylkinu, sem samsvarar 2,4% af heildaríbúafjölda Queensland og
26,4% af heildarfjölda frumbyggja í Ástralíu.
Næstum 45% frumbyggja og Torres-eyjaskeggja í fylkinu búa í
höfuðborginni.
Helztu borgir. Brisbane,
höfuðborg Queensland, er þriðja stærsta borgin í Ástralíu (áætlaður
íbúafjöldi 1993 var 1.454.800) og ein hinna örast vaxandi.
Íbúafjöldi hennar rúmlega tvöfaldaðist á árunum
1940-1986. Ólíkt flestum
öðrum fylkishöfuðborgum Ástralíu búa aðeins í kringum 45%
íbúa fylkisins í höfuðborginni.
Í Nýja Suður-Wales er talan 63% í Sydney og í Viktoríu búa
70% í Melbourne. Árið 1991 voru rúmlega 80% íbúa Brisbane
fæddir í Ástralíu. Loftslagið
í borginni er jaðartrópískt, þannig að það er þægilegt og
ýtir undir frekari útþenslu hennar.
Í kringum 1970 var hún þekkt fyrir ókláraðar götur og
sveitalegt yfirbragð. Breytingarnar
féllu ekki öllum í geð vegna þess, hve mörgum sögulegum byggingum
og stöðum var fórnað á altari þeirra. Brisbane óx upp úr
Moreton Bay-héraði, sem var fanganýlenda árið 1825.
Gullfundirnir á áttunda áratugi 19. aldar ollu uppgangi,
þannig að borgin var orðin allstór upp úr 1890.
MacArthur, hershöfðingi og yfirmaður herafla Bandaríkjanna í
síðari heimsstyrjöldinni, hafði höfuðstöðvar sínar í Brisbane.
Samveldisleikarnir voru haldnir þar árið 1982 og
heimssýningin 1988.
Í Queenland eru fleiri héraðshöfuðborgir og aðrir bæir en önnur
fylki landsins. Meðal
þeirra er ferðamannaborgin Gold Coast (226 þús. 1991), Twonsville
(101 þús. 1991), Toowoomba (76 þús. 1991), Rockhampton (60 þús.
1991) og Cairns (65 þús. 1991), sem er hafnar- og iðnaðarborg og
ferðamannastaður.
Efnahagslífið. Allt
frá árinu 1970 hefur hagvöxtur í Queensland verið meiri en
landsmeðaltalið. Snemma
á tíunda áratugnum fjölgaði íbúunum um 2,4% á ári á meðan
landsmeðaltalið var 1,4%.
Landbúnaðurinn
var undirstaða efnahagsins og er enn þá mikilvægur í því tillite.
Mest er framleitt af kornvöru, ull, kjöti og sykri.
Sykuruppskeran fæst aðallega í frjósömum dölum og dalverpum
meðfram ströndinni og við árósa, einkum norðan Mackay.
Sveiflukennt og ótryggt sykurverð á heimsmarkaði hefur
valdið verulegum erfiðleikum.
Snemma á tíunda áratugnum ollu miklir þurrkar miklum
samdrætti í landbúnaði. Queensland framleiðir í kringum 40%
af nauta- og kálfakjöti álfunnar.
Nautgriparæktin er aðallega stunduð á Vestursléttunum.
Queensland framleiddi í kringum fjórðung allra
landbúnaðarvöru árið 1991 en síðan þá hefur efnahagslífið
verið að breytast.
Mun meiri áherzla er lögð á námugröft og vinnslu hráefna
og fullvinnslu matvæla.
Helztu jarðefnin, sem eru unnin í fylkinu eru báxít, kol,
kopar, silfur, blý, og sink.
Gas- og olíubirgðir eru líka nýttar að hluta.
Helztu framleiðsluvörurnar eru landbúnaðarafurðir og
jarðefni, vélbúnaður, skip, sement og neyzluvörur.
Ferðaþjónustan vex stöðugt og er orðinn mjög mikilvægur
atvinnuvegur.
Gullströndin (Gold Coast) og Stóra kóralrifið eru meðal
þeirra staða, sem laða til sín flesta ferðamenn.
Vaxandi fjöldi alþjóðlegra ráðstefna er haldinn í
Queensland og gestir koma um alþjóðaflugvellina við Brisbane og
Cairns.
Stjórnsýsla. Queensland
er eina fylkið í Ástralíu með einnar deildar þing með 89
þingmönnum, sem eru kosnir til þriggja ára í senn. Lögum samkvæmt ber öllum, sem eru orðnir 18 ára, að
kjósa í samræmi við ákveðnar reglur um búsetu.
Framkvæmdavaldið er í höndum forsætisráðherra og
ráðherra hans. Á
Sambandsþinginu sitja 25 kosnir þingmenn frá Queensland í
fulltrúadeildinni.
Í kjölfar
sjálfstæðisins frá Nýja Suður-Wales 1859 réðu bændur með margs
konar stjórnmálaskoðanir lögum og lofum í Queensland. Stjórnmálaflokkar þróuðust síðla á 19. öld og
sterkur Verkamannaflokkur var næstum óslitið við völd frá 1915-57
(ekki á árunum 1928-33). Flokkurinn
klofnaði á sjötta áratugnum og Landsflokkurinn (Þjóðarflokkurinn)
varð til. Hann starfaði
með Frjálslyndum. Helzti
leiðtogi íhaldsmanna var Sir John Bjelke-Petersen, sem var við völd
á árunum 1968-87. Stjónartíð hans einkenndist af óheftri þróun á
viðskiptasviðinu og andstöðu gegn frumbyggjum, verkalýðsfélögum
og réttindabaráttu kvenna. Hann
var rekinn úr eigin flokki árið 1987 og opinber rannsókn árið 1989
leiddi í ljós gífurlega spillingu á valdaárum hans.
Verkamannaflokkurinn komst aftur til valda 1989 eftir 32 ára
stjórnarandstöðu vegna þessara hrikalegu niðurstaðna
rannsóknarinnar. Árið
1992 fékk flokkurinn aftur umboð frá kjósendum.
Sagan. Upphaf
byggðar í Queensland var Moreton Bay-fanganýlendan, sem var stofnuð
1823. Árið 1831 voru þar
saman komnir 1100 fangar og þá fékk nýlendan nafn landstjóra Nýja
Suður-Wales, Sir Thomas Brisbane.
Refsihlutverki nýlendunnar lauk árið 1839 og frjálsir
landnemar fóru að setjast þar að 1842. Landnám Evrópumanna var mikið áfall fyrir stóran hóp
frumbyggja, sem voru um það leyti í kringum 30% heildarfjölda
frumbyggja í Ástralíu, þegar þeir sóttu stöðugt lengra til
norðurs. Fórnarlömb
þessara blóðugu átaka voru a.m.k. 20.000 frumbyggjar og 1000
Evrópumenn. Eftir mikla
efnahagskreppu um miðjan sjöunda áratug 19. aldar komu gull- og
koparfundir sér vel og efnahagurinn blómstraði fram að aldamótum.
Innflutningur ódýrs vinnuafls frá Suðurhafseyjum hófst í
kringum 1860 en lauk 1901, þegar sambandsríkið var stofnað.
Þetta kom sér illa fyrir stóru sykurbúgarðana, sem var
síðan skipt niður í smærri einingar og þær urðu síðan
undirstaða héraðsmiðstöðvanna.
Síðustu áratugi 20. aldar hefur ferðaþjónustu og
framleiðsluiðnaði vaxið verulega fiskur um hrygg. |