Þorp með u.þ.b. 35
húsum og 300 íbúum eru algeng í sveitunum. Nútíminn heldur hægfara
innreið á þeim slóðum. Hringlaga þorpslagið með húsunum þétt saman er
að víkja fyrir ílöngum þorpum meðfram þjóðvegum eða ferhyrningslaginu og
meira rými milli húsa. Tekjur íbúanna byggjast enn þá aðallega á
hrísgrjónarækt og grænmeti fyrir markaðina og stórfjölskyldurnar eru
vinnuaflið. Fiskveiðar fara vaxandi. Mestur hluti nautgriparæktarinnar
er í norðurhluta landsins. Smákaupmenn setja svip á hvert þorp en þar
starfa einnig klæðskerar og smiðir. Járnsmíði, litun og vefnaður eru
víkjandi vegna síaukins framboðs tilbúinnar vöru.
Aðrar borgir en Freetown byggðust eftir síðari heimsstyrjöldina.
Borgarmenning er á byrjunarstigi í landinu og því er ekki að vænta hins
sama og í þróuðum borgarsamfélögum. Mest áberandi í borgarlífinu eru
daglegir markaðir, þar sem konur eru í aðalhlutverkum.
Freetown er löng og mjó borg. Miðborgin er stjórnsýslu- og
viðskiptahverfi hennar. Þar eru opinberar byggingar og sendiráð,
dómshús, hótel og dómkirkjur katólika og ensku biskupakirkjunnar.
Austurborgin er aðallega íbúðahverfi með verzlunum við allar aðalgötur.
Borgina prýða líka nokkrar moskur. Austar er hafnarhverfið.
Vesturborginni svipar til austurhlutans. Þar er einnig
aðalíþróttaleikvangur þjóðarinnar, aðalfangelsið og sjórnsýslubyggingar.
Á Aureol-fjalli, ofan borgarinnar, er Fourah Bay-háskólinn, sem var
fyrsta æðri menntastofnun svartra Afríkumanna.
Næststærsta borgin, Bo, er í suðausturhluta landsins. Hún er miðstöð
stjórnsýslu og menntunar og hefur vaxið ört, þannig að hún nær nú yfir
svæði nokkurra þorpa í nágrenninu. Í miðborginni eru verzlanir og
fyrirtæki, ófjarri hinum daglega markaði. Menntunarþátturinn hefur
farið vaxandi, þannig að skólar hafa stækkað og þeim fjölgað.
Meðal annarra veigamikilla borga eru Kenema, sem er austan Bo og hefur
þróazt í kringum demantanám og Makeni í norðurhlutanum (héraðshöfuðborg
og viðskiptamiðstöð). Námuvinnsla hefur einnig valdið aukinni byggð í
Koidu, Sefadu, Yengema og Jaima í austurhlutanum
og Lunsar í norðurhlutanum. Hafnarborgin Loko, Kabala, Bonthe, Moyamba,
Kailahun, Kambia, Pujehun og Magbruaka eru líka stjórnsýslu- og
verzlunarmiðstöðvar.
Landið byggja u.þ.b.
18 þjóðflokkar af svipuðum menningargrunni, s.s. leynireglum, goðaveldi,
erfðaveldi og búskaparháttum. Mendefólkið í austur- og suðurhlutum
landsins og temnefólkið í norðurhlutanum eru stærstu þjóðflokkarnir.
Þeir, sem næstir koma eru limba-, kuranko-, susu-, yalunka- og
lokofólkið í norðurhlutanum, kono- ogkissifólkið í austurhlutanum og
sherbrofólkið í suðvesturhlutanum. Meðal smærri þjóðflokka eru bullom-,
vai- og krimfólkið á ströndinni og malinke- og fulanimenn, sem eru
innflytjendur frá Gíneu og búa í norður- og austurhlutunum. Kreólar,
afkomendur frjálsra svertingja, sem settust að á ströndinni á 19. öld,
búa aðallega í vesturhlutanum og í Freetown. Líbanaskir og indverskir
kaupmenn í borgunum auka enn á fjölbreytileikann.
Tungumálið krio er blanda ensku og fjölda afrískra tungna. Það er
móðurmál kreóla og almennt samskiptamál landsmanna. Mest áberandi
tungur þjóðflokkanna eru mande, sem er útbreiddust og nær til mende,
kuranko, kono, yalunka, susu, vai og malinke. Mel-tungumálafjölskyldan
nær yfir temne, krim, kissi, bullom, sherbro og limba. Enska er
opinbert tungumál landsins og er notuð í stjórnsýslunni, menntakerfinu
og í viðskiptum. Líbanar og múslimar tala arabísku.
Næstum helmingur
íbúanna iðkar fjölda andatrúarbragða. Rúmlega þriðjungur þeirra er
múslimar og afgangurinn kristinn. |