Jóhannesarborg meira Suður Afríka,
Flag of South Africa


JÓHANNESARBORG
MEIRA
SUÐUR AFRÍKA

.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Loftslagið í borginni er temprað.  Sumarhitinn er að meðaltali 24°C og meðalhitinn á veturna 13°C.  Fátítt er að hitinn fari niður fyrir frostmark.  Að jafnaði skin sólin 8 klst. á dag árið um kring og úrkoman er 700 mm á ári að meðaltali, þótt nokkur munur sé á milli ára.  Þurrkar eru algengir og venjulega er úrkoman að mestu á sumrin, einkum síðla síðdegis, oftast í þrumuveðrum.  Loftmengun er mikið vandamál, einkum á veturna, þegar hitahvörf hindra loftstreymi frá Indlandshafi til vesturs.  Mengunin er mest í hinum þéttbýlu hverfum og útborgum svartra, þar sem kolanotkun er mikil.

Borgarmyndin
.  Miðborgin er miðstöð viðskipta og fjármála landsins.  Hún er skipulögð í ferhyrningum og óbreytt frá fyrsta skipulaginu frá 1886.  Göturnar eru þröngar og eru í skugga steinsteyptra háhýsa, sem gera það að verkum, að fólki finnst það vera í einhvers konar göngum, þegar það á leið þar um.  Hún er deigla byggingarstíla, sem lýsir hraðri uppbyggingu og ónæmi fyrir varðveizlu sögulegra bygginga.  Tjöld og leirkofar upprunalegu námusvæðanna eru horfnir líkt og hin skrautlegu viktoríuhús, sem spruttu upp á síðasta áratugi 19. aldar (Markhamsbyggingin við Pritchard Street er undantekning).  Á fyrri hluta 20. aldar gætti ýmissa byggingarstíla.  Þá risu m.a. bygging hæstaréttar og Listasafnið (Beaux Arts), sem standa eins og útverðir Brezka samveldisins og stórhýsi úr stáli og steypu, m.a. Corner House, aðalstöðvar helztu námufyrirtækjanna, sem sýna aukin bandarísk áhrif á byggingarlistina.  Þeirra gætti þó mun meira á fjórða áratugnum, þegar skýjakljúfarnir fóru að rísa s.s. ESKOM-byggingin (1937; 21 hæð; Art Deco), sem var rifin árið 1983.  Allar bitastæðar byggingar borgarinnar hurfu eftir síðari heimsstyrjöldina og í staðinn risu sviplausar íbúðablokkir og háhýsi.  Stór-Jóhannesarborg nær yfir rúmlega 500 km² svæði og a.m.k. 500 hverfi og smábæjarfélög.  Samkvæmt lögum um hópasamfélög kynþátta frá 1950 var hvert þeirra stofnað fyrir ákveðna þjóðfélagshópa.  Þessi lög voru afnumin 1991 en engu að síður er Jóhannesarborg enn þá þekkt fyrir aðskilnað kynþátta að þessu leyti.

Afríkumenn búa nú um alla borgina en meirihluti þeirra býr enn þá í bæjarfélögunum umhverfis hana, einkum í svefnhverfum þeirra, sem sækja vinnu í borginni.  Í Alexandrahverfinu býr rúmlega hálf milljón manna í tuttugu húsaröðum og a.m.k. þrefaldur sá fjöldi býr í Soweto (South-West Townships) u.þ.b. 17 km suðvestan borgarinnar.  Flestir þeldökkir íbúar búa í hverfum vestan borgarinnar en flestir indverjar búa í Lenasia, sérstöku hverfi Asíumanna frá sjötta áratugnum fyrir indverja, sem voru fluttir þangað með valdi frá borgarmiðjunni.  Annars staðar búa hvítir.

Híbýli manna eru mismunandi að gerð og gæðum.  Soweto er alræmd fyrir endalausar raðir tveggja herbergja íbúða auk ríkmannlegri bústaða og fátækrabúða, þar sem tugir þúsunda búa án rennandi vatns, rafmagns eða skolplagna.  Afrískir farandverkamenn, sem voru löngum hryggjarstykkið í vinnuafli landsins, búa í vinnubúðum, þar sem karlar og konur eru aðskilin.  Í vesturúthverfunum (Brixton, Melville o.fl.) býr hvít miðstétt í yfirlætislausum, litlum einbýlishúsum eða raðhúsum, sem hýstu áður hvíta verkamenn.  Ástandið er verra í hverfum eins og Cottesloe, Vrededorp og Booysens, þar sem flestir hinna hvítu fátæklinga búa.  Betur settir hvítir búa í norðurhverfunum, s.s. Houghton og Parktown, þar sem námueigendurnir bjuggu fyrrum, eða í einhverjum hinna nýju hverfa.  Heimilin í norðurhverfunum eru með garði, sundlaugum og háum girðingum.


Fólkið.  Rúmlega 70% íbúanna eru Afríkumenn, 25% hvítir og restin þeldökkir eða indverjar.  Fjöldi tungumála (10-15) er talaður í borginni.  Flestir hinna hvítu eru af ensku eða afrísku bergi brotnir en víða býr fólk af öðrum uppruna, s.s. Portúgalar, Grikkir, Ítalar, Rússar, Pólverjar og Líbanonar.  Afrísku íbúarnir eru frá öllum landshornum.  Öll megintrúarbrögð heimsins eiga sína fulltrúa í borginni en flestir íbúanna, svartir og hvítir, eru kristnir.  Gyðingakirkjur eru víða og þær sækja litlir trúarhópar Afríkumanna, sem blanda saman gyðingatrú og trú forfeðra sinna.  Gyðingaklerkar í skrautlegum klæðum halda útimessur um alla borg á sunnudögum.

Efnahagurinn.  Jóhannesarborg er miðstöð námuvinnslu, framleiðslu og fjármála.  Öllu námufyrirtækin eiga aðalstöðvar í borginni og þar er líka Námuráðið, sem hefur yfirumsjón með iðnaðnum.  Margs konar verksmiðjur í borginni og East Rand framleiða allt frá vefnaðarvöru til sérunnins stáls.  Allstór hópur sérfræðinga sinnir þörfum námuiðnaðarins.  Næstum allir bankar, tryggingarfélög og byggingarfyrirtækja landsins eiga aðalstöðvar í borginni.  Verðbréfamarkaðurinn, sem var stofnaður 1887 til að afla fjár fyrir djúpnámuvinnsluna, nær nú yfir mörg hundruð fyrirtæki. Höfuðborg landsins, Pretoría, er aðeins 65 km norðar en flest ráðuneyti landsins eru í Jóhannesarborg.  Fjöldi ræðismanna, sem þjóna hagsmunum erlendra fyrirtækja, eru í borginni.

Samgöngur.  Jóhannesarborg er miðstöð samgangna innanlands og við útlönd.  Járnbrautir og margakreina þjóðvegir liggja um alla borgina og bera hundruð þúsunda farþega daglega til og frá úthverfum og nærliggjandi sveitarfélögum.  Strætisvagnar á vegum borgarinnar annast ferðir innan borgar og einkarekin sérleyfisfyrirtæki annast mannflutninga til og frá Soweto og Alexandra.  Þau hafa ekki staðið sig sem skyldi og þar með skotið stoðum undir blómlegan rekstur leigubíla.  Alþjóðaflugvöllur borgarinnar er 23 km norðaustan borgarmiðjunnar.  Þaðan er flogið til allra helztu borga í suðurhluta álfunnar, Evrópu, Norður- og Suður-Ameríku, Ástralíu og Asíu.

Borgarstjórn.  Samkvæmt stjórnarskránni frá 1994 er Suður-Afríku skipt í fylki eða ríki, sem fara með stjórn í eigin málum og valdinu er skipt milli stjórna alríkisins, fylkjanna og sveitarfélaga.  Stjórn Jóhannesarborgar er í höndum borgarráðs, sem fulltrúar allra sveitarfélaga á svæðinu eiga sæti í.

Þjónustusvið.  Borgin annast mannflutningar með strætisvögnum, sorpeyðslu og skolplagnir og rekstur slökkviliðs en húsnæðismál eru í höndum stjórnar Gauteng-fylkis.  ESKOM, sem er ríkisrekið fyrirtæki, annast raforkumál.  Vatnsveita er í höndum Rand vatnsveitunnar.  Borgarlögreglan annast umferðarstjórnun en ríkislögreglan önnur mál.  Ríkisútvarpið hefur aðalaðsetur í Aukland Park, vestan borgarmiðjunnar.

Heilbrigðismál.  Aðskilnaðarstefnan skildi eftir sig dýpstu sporin í þessum málaflokki.  Í hverfum svartra var og er barnadauði mun hærri en í hvítum samfélögum og lífslíkur verulega skemmri.  Berklar, sem eru næstum horfnir úr röðum hvítra, eru meðal erfiðustu heilbrigðisvandamála, sem ríkisstjórnin glímir við í röðum svartra. 

Fjöldi sjúkrahúsa og heilsugæzlustöðva var reistur á tímum aðskilnaðarstefnunnar og ætlaður hinum ýmsu þjóðfélagshópum en er nú opinn öllum samkvæmt lögum.  Johannesburg General sjúkrahúsið er hið bezt búna í borginni með 2000 sjúkrarúmum og var einungis ætlað hvítum, þegar það var opnað á Parktown Ridge 1978.  Stærsta sjúkrahúsið í borginni, og reyndar í öllu landinu, er Baragwanath við norðurjaðar Soweto.  Þar er rúmlega 5000 manns þjónað á hverjum degi.  Eftir afnám aðskilnaðarins snéru margir hinna hvítu sér til dýrra einkastöðva, sem bjóða svipaða þjónustu og nútímasjúkrahús í BNA.

Menntamál.  Rekstur barna- og gagnfræðaskóla er mjög mismunandi.  Afnám aðskilnaðarins hefur ekki náð fram að ganga í öllum skólum.  Fjöldi æðri skóla er mikill.  Witwatersrand-háskólinn er aðalháskóli landsins.  Hann var stofnaður árið 1896 sem Námuskóli Suður-Afríku.  Nú eru þar deildir fyrir nám í viðskiptum, listum, vísindum, byggingarlist, lögum, menntun, lækningum og tannlækningum.  Rand Afrikaans-háskólinn (RAU), afrískur fjölmiðlaháskóli, opnaði árið 1968.  Vista-háskólinn opnaðir deildir í Soweto 1982.  Fimm mismunandi háskólar mennta kennara.  Hver þeirra er tileinkaður ákveðnum tungumálum.  Technikon Witwatersrand-háskólinn býður margs konar tæknimenntun.

Menningarlíf.  Framboð á þessu sviði er sérkennilegt og margflókið.  Listavinir geta hlustað á Synfóníuhljómsveit landsins og farið á eftir í jassklúbb til að hlusta á flytjendur á heimsvísu, sem snéru aftur heim eftir afnám aðskilnaðarstefnunnar eftir áralanga útlegð.  Listasafn borgarinnar, sem var stofnað á fyrstu árum 20. aldarinnar, býður góð söfn verka evrópskra impressjónista en flest hinna 10-15 einkasafna borgarinnar leggja áherzlu á innlenda list.  Leikhúslíf blómstrar.  Borgarleikhúsið, sem tekur 1100 manns í sæti, býður evrópskar óperur og bandaríska söngleiki en mörg minni leikhúsanna hlúa að innlendum listamönnum, höfundum og leikurum, hvítum og svörtum.  Allir, sem heimsækja borgina ættu að fara í Markaðsleikhúsið, sem er í rauninni mörg leikhús á gamla markaðstorginu í borginni.

Borgin státar af mörgum söfnum og bókasöfnum.  Borgarbókasafnið (1889) á útibú víða um land.  Mörg safnanna eru sérhæfð á svið jarðfræði, sögu, hersögu, fornleifafræði, samgöngum, sögu fjármálastarfsemi, leikbúninga og sögu réttarfars.  Gestir, sem vilja kynna sér gömlu borgina, ættu að líta við í Gold Reef City, sem er skemmtigarður nokkra kílómetra sunnan borgarinnar, þar sem áður voru gullnámur.  Afríkusafnið og Bensusan-ljósmyndasafnið við gamla markaðstorgið sýna allt aðra hlið á gömlu borginni.

Afþreying.  Sólin skin glatt í Jóhannesarborg og íbúar og gestir eyða talsverðum tíma undir beru lofti.  Í norðanverðri borginni eru mörg og stór auð svæði, þar sem er upplagt að stunda fuglaskoðun og lautarferðir.  Margir bregða sér í hinar hefðbundnu grillveizlur úti í náttúrunni um helgar á sumrin.  Íþróttir eru stundaðar af miklum áhuga.  Eftir afnám aðskilnaðarins hafa verið haldnar margar alþjóðlegar keppnir í ruðningsbolta, knattspyrnu, krikket, golfi og tennis í borginni.

 TIL BAKA     Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir            HEIM