Níger íbúarnir,


NÍGER
ÍBÚARNIR

.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Suðurhluti Níger er hluti af risastóru landsvæði, sem bar nafnið Súdan, þegar álfan skiptist í fjölda konungsríkja (Ghana, Mali, Songhai, Hausaríkið, Sokoto, Bornu o.fl.).  Norðurhlutinn er svæði tuaregmanna og hinir hlutarnir eru hefðbundin svæði, sem bera enn þá gömlu nöfnin, þótt stjórnskipulag sé allt annað nú.  Stjórnmálalegt, efnahagslegt og landfræðilegt mikilvægi þessara héraða er mjög mismunandi og sveiflukennt.  Héruðum hausafólksins var skipt milli Níger og Nígeríu.  Víðast um landið hafa hinir mismunandi þjóðflokkar (hausa, tuareg, kanuri, zerma o.fl.) blandast á ýmsa vegu.

Þéttbýlingar eru í kringum fimmtungur þjóðarinnar.  Í dreifbýlinu búa og ferðast hirðingjar og búsetubændur.  Fjöldi þorpa er u.þ.b. 10.000.  Helmingur þeirra er smár í sniðum með nokkur hundruð íbúa hvert.  Ekkert þessara þorpa er á eyðimerkursvæðunum.  Fulanihirðingjar, sem rækta hyrnda nautgripi og uxa og tuareghirðingjar, sem rækta geitur, sauðfé og drómedara, ferðast um norðurhlutann á veturna.  Þeir hittast á Gall-svæðinu í ágúst og sept., þar sem gripir þeirra komast í salt á þurrkatímanum.  Báðir þessir hirðingjahópar skiptast í ættkvíslir, sem búa og ferðast saman og lifa af búsmala sínum.  Aðalfæða fulanimanna er mjólk, sem er matreidd á marga vegu, en tuaregmenn lifa aðallega á kjöti og döðlum.

Fólkið, sem hefur fasta búsetu (hausa, songhai-zerma og kanuri) og býr aðallega í Nígerdalnum og Chadlægðinni, lifir af landbúnaði.  Það ræktar hirsi, hrísgrjón, maís, jarðhnetur og baðmull.  Meðal þess eru einnig iðnaðarmenn (járnsmiðir, skósmiðir o.fl.).  Handan Chadvatns og Nígerfljóts búa buduma- og sorkomenn, sem lifa af fiskveiðum.  Húsnæði þessara fastbýlinga er leir- og strákofar og tjöld (wogo).

Hirðingjar sýna áhuga á fastri búsetu og bændur færa stöðugt út kvíarnar með ræktun lengra til norðurs.  Lífið í borgum og bæjum landsins hægir verulega á sér á þurrkatímanum en samtímis ber mest á flóttanum úr sveitunum til þéttbýlisins.

Þéttbýlismyndunar fór fyrst að gæta á 15. öld (Agadez, Zinder o.fl.), þegar áningar- og birgðastaðir á leið úlfaldalestanna yfir Sahara fóru að vaxa.  Þegar verzlunarleiðir opnuðust meðfram ströndum Afríku, glötuðu þessar borgir langt inni í landi mikilvægi sínu.  Þá risu aðrar miðstöðvar verzlunar og samgangna.  Bæir eins og Birni Nkonni og Tessaoua hættu að vera mikilvægar miðstöðvar á nýlendutímanum.

Níger státar af fjórum aðalborgum.  Niamey, höfuðborgin, hefur vaxið hratt.  Hún hefur alþjóðlegt yfirbragð og óstöðugan íbúafjölda.  Lífsmunstur íbúanna er mismunandi eftir uppruna (Evrópumenn, innfæddir) og menntun innfæddra (Zinder).  Hið afríska nafn Zinder er Damagaram og hún er eldri borg en Niamey.  Hún óx sem borg hausafólksins og var höfuðborg Níger til 1926.  Þar búa margir góðir iðnaðarmenn, sem starfa m.a. við leðurgerð, sútun og litun.  Iðnaður hefur farið vaxandi í borginni og hún er í nánu sambandi við Nígeríu.  Maradi hefur einnig þróazt hratt.  Borgin er í miðju jarðhnetuhéraði í grennd við landamærin að Nígeríu.  Mörg evrópsk fyrirtæki hafa komið upp útibúum þar.  Borgin er einna bezt þekkt fyrir geitur, en skinn þeirra eru flutt til Evrópu og Rómönsku-Ameríku.  Tahoua hefur vaxið við jaðar eyðimerkurinnar.  Þar er stór kvikfjármarkaður og mótstaður hirðingja og bænda.  Alltar borgirnar eru að einhverju leyti stjórnsýslumiðstöðvar.  Ör vöxtur hljóp í Agadez í kringum aldamótin 2003, þegar úran fannst í nágrenninu.

Hausafólkið er stærsti tungumálahópurinn.  Tunga þess er einnig töluð í Nígeríu og víðar í Vestur-Afríku.  Stór hluti Nígermanna skilur og talar hausamál, enda er búið að gefa út mikið efni með latnesku letri í Nígeríu.  Songhai er annað mikilvægasta tungumálið.  Það er einnig talað í Mali, Norður-Burkina-Faso og Norður-Benin.  Í Níger deilist það í ýmsar mállýzkur, songhai, zerma, dendi o.fl.  Fulfulde er tunga fulanimanna.  Hún skiptist í austur- og vesturmállýzkur í Níger og mörkin milli þeirra liggja um Boboye-hérað.  Tamashek er tunga tuaregmanna, sem segjast oft vera kel tamagheg- eða tamashekmælandi.  Tungan er einnig töluð í Alsír og Mali og hefur eigið ritmál, tifinagh, sem er allútbreitt.  Kanuritungan er töluð í Níger, Kamerún og Nígeríu.  Hausamenn kalla hana beriberi.  Þessi fimm tungumál eru höfuðtungur Níger en fleiri eru töluð í landinu (teda í Tibestihéraði).  Margir tala einnig arabísku og enn fleiri lesa og skrifa málið.  Einhver elzti arabíski skóli Afríku er í Agadez.  Notkun arabíska stafrófsins olli því, að hausamál og fulfulde urðu einnig ritmál, sem er kallað ajami.  Talsverð áherzla hefur verið lögð á að finna gömul handrit á þessari tungu.

Hausa- og songhaimælandi fólk getur gert sig skiljanlegt um allt land.  Franska er engu að síður opinbert tungumál landsins.  Hún er notuð við kennslu í skólum, þótt lítill minnihluti skilji hana.  Enska er kennd sem fyrsta erlent tungumál í framhaldsskólum.

Þjóðflokkaskiptingin er í samræmi við framangreinda tungumálaskiptingu.  Hausafólkið er fjölmennasti þjóðfélagshópurinn, rúmlega helmingur núverandi íbúafjölda, þótt það búi flest í Nígeríu.  Hausafólkið í Níger býr flest í miðsuðurhlutanum, alla leið til Dogondoutchi.  Songhai-zermafólkið er aðallega í suðvesturhlutanum.  Songhaifólkið býr við Nígerfljótið, þar sem það blandast kurtey- og wogofólkinu.  Langflest songhaifólkið býr samt í Mali.  Zerma (djerma)-fólkið býr á suðurbakka Nígerfljóts í nánu sambandi við mauri- og arewafólkið.  Fulanifólkið býr dreift um allt land og er að mestu hirðingjar.  Það býr einnig dreift um alla Vestur-Afríku.  Tuaregfólkið, sem er líka hirðingjar, skiptist í þrjá undirhópa, Iullemmiden á Azaouak-svæðinu í vestri, asben (Kel Aïr) á Aïr-svæðinu og itesen (Kel Geres) sunnan og austan Aïr-fjalla.  Tuaregfólið býr einnig í Alsír og Mali.  Kanurifólkið, sem býr austan Zinder, skiptist í fjölda undirhópa, manga, dogara, mober, buduma og teda í Tibesti-héraði, sem er áhrifamikill minnihlutahópur.  Aðrir þjóðfélagshópar eru arabar, negrar frá öðrum löndum Afríku og Evrópumenn, sem eru flestir franskir.

Rúmlega 95% íbúa Níger eru sunnítar (islam).  Hópar hausa- og fulanimanna hafa ævinlega hafnað islam.  Kristið fólk (katólskir og mótmælendur) býr aðallega í borgunum, einkum Niamey.  Nokkrar trúboðsstöðvar eru á Songhai- og Arewa-svæðunum.  Kristni er aðallega evrópsk trúarbrögð, þótt nokkrir aðfluttir negrar aðhyllist hana.  Trúarbrögð forfeðranna eiga sér vaxandi hóp fylgjenda.

 TIL BAKA     Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir            HEIM