Líkt
og í flestum fyrrverandi nýlendum í Afríku byggist efnahagur Marokkó
að verulegu leyti á útflutningi hráefna. Útflutningurinn hvílir bæði á hefðbundnum og nútímalegum
grunni. Hinn síðarnefndi
stendur undir u.þ.b. 67% vergrar þjóðarframleiðslu, þótt að
honum starfi aðeins þriðjungur vinnuafls landsins.
Frumgreinarnar,
landbúnaður, námuvinnsla, fiskveiðar og timburvinnsla krefjast u.þ.b.
helmings vinnuaflsins og standa undir sjöunda hluta vergrar þjóðarframleiðslu.
Iðnaður, hefðbundið handverk og byggingarstarfsemi notar sjöttung
vinnuaflsins og skapar þriðjung vergrar þjóðarframleiðslu og viðskipti,
stjórnsýsla, samgöngur (flutningar) og þjónustugeirinn skapar þeim,
sem eftir eru fyrir atvinnu og u.þ.b. helming þjóðarframleiðslunnar.
Utan þessarar upptalingar eru götusalar, heimavinnandi fólk og
illa launuð hlutastörf. Atvinnuleysi
er verulegt vandamál. Opinberar
tölur eru í nánd við fimmtung vinnuaflsins en raunverulega eru þær
mun hærri. Atvinnuleysi meðal háskólamenntaðra án tæknigráðu er
sérstaklega mikið.
Frá
miðjum níunda áratugi 20. aldar hefur ríkið lagt mikla áherzlu á
einkavæðingu og umbætur í efnahagsmálum, m.a. vegna áeggjunar lánastofnana
(Alþjóðabankans og Alþjóða gjaldeyrissjóðsins IMF). Fyrirtæki í ríkiseigu hafa verið seld og eru til sölu,
gengið hefur verið fellt og verðlagsaðgerðir hafa ýtt undir aukna
framleiðslu. Árið 1999
stofnaði ríkið lánasjóð til að stuðla að grózku og samkeppni
milli hinna smærri fyrirtækja. Sandstrendur,
sólskin, fjölbreytt landslag og litrík saga eru góð formula fyrir
ferðaþjónustu, sem er á góðu róli.
Náttúruauðæfi.
Ræktanlegt land nær yfir u.þ.b. 84.000 km² og mestur hluti þess
nýtur tempraðs Miðjarðarhafsloftslags.
Hægt er að nýta sjöunda hluta þess með áveitum.
Framleiðslugeta landbúnaðarins er meiri en gerist í flestum
öðrum araba- eða Afríkulöndum.
Nýting Vestur-Sahara hefur leitt í ljós, að landið á u.þ.b.
þriðjung birgða heimsins af fosfati, sem er notað til framleiðslu
áburðar og margs annars. Lágt heimsmarkaðsverð fosfats hefur dregið úr vinnslu þess.
Einnig finnst járngrýti og kol, sem eru unnin fyrir heimamarkaðinn
og magnesíum, blý og sink, sem er flutt út í smáum stíl.
Fiskimiðin í Kanarístraumnum fyrir vesturströndinni eru auðug
af sardínum, bónító og túnfiski en veiði- og vinnsluaðferðir eru
frumstæðar. Marokkó gerði
samning við ESB 1996, sem heimilar spænskum fiskiskipum veiðar innan
lögsögu Marokkó gegn árlegu gjaldi frá sambandinu.
Veikasti
hlekkurinn í keðju náttúruauðlinda er skortur á orkulindum.
Olíuleit hefur valdið vonbrigðum, þótt nokkuð hafi fundizt
af náttúrulegu gasi, sem er nýtt..
Vatnsorkan er allnokkur, þótt hún sé mjög vannýtt.
Mikið er flutt inn af hráolíu, sem er hreinsuð í landinu,
til að anna orkuþörfinni.
Landbúnaður
og skógarhögg.
Marokkó
er eitt fárra arabalanda, sem á möguleika til að vera sjálfu sér nægt
um matvælaframleiðslu. Í
meðalári nær framleiðsla kornvöru (hveiti, bygg og maís) tveimur
þriðjungum innanlandsþarfa. Landið
flytur út sítrusávexti og snemmsprottið grænmeti á evrópska markaði.
Vínframleiðslan er á góðu róli og framleiðsla baðmullar,
sykurreyrs, sykurrófna og sólblómafræs fer vaxandi.
Nýlegri framleiðsla tes, tóbaks og sojabauna á frjósamri
Rharb-sléttunni er komin af tilraunastigi.
Stöðugt er verið að þróa áveitukerfi, sem munu ná yfir gífurlegt
landflæmi (1000 km²), þegar yfir lýkur.
Kvikfjárrækt (sauðfé og nautgripir) er víða stunduð.
Landið er sjálfu sér nægt með kjötmeti og stefnt er að sömu
þróun í framleiðslu mjólkurvöru.
Marokkómenn
búa við stöðuga hættu á þurrkum, sem eru aðalóvinur kornræktarinna
á láglendinu, þar sem úrkoma er óstöðug.
Þurrka má vænta að meðaltali þriðja hvert ár.
Þetta ástand skapar óstöðugleika í framleiðslunni og er
meginhindrun frekari þróunar á stórum svæðum.
Skógar
þekja u.þ.b. tíunda hluta landsins (utan Vestur-Sahara) og eru
veruleg auðlind. Landið
er að mestu sjálfu sér nægt um timbur með því að nýta skóglendi
hátt uppi í hlíðum Mið- og Há-Atlasfjalla.
Plöntunarsvæði með tröllatrjám anna þörfinni fyrir viðarkol,
sem eru notuð til eldunar. Tröllatrén
eru líka undirstaða framleiðslu pappírs og trénis.
Trjákvoða og korkur (korkeik) eru verðmætar útflutningsafurðir.
Iðnaður.
Iðnaðurinn stendur undir þriðjungi vergrar þjóðarframleiðslu
og verður stöðugt mikilvægari fyrir efnahagslífið.
Mikilvægustu greinar hans eru vinnsla hráefna og framleiðsla
matvæla fyrir heimamarkaðinn. Margar
iðngreinar rekja sögu sína til nýlendutímans.
Fram á fyrri hluta níunda áratug 20. aldar laut mestur hluti iðnaðarins
ríkisforsjár og megináherzlan var lögð á framleiðslu til að
draga úr innflutningi. Síðan
þá hefur megináherzlan legið í einkavæðingu ríkisfyrirtækja,
einka- og erlendar fjárfestingar.
Vinnsla fosfats til áburðagerðar og forfórsýru til útflutings
er mikilvægur atvinnuvegur. Matvælaframleiðsla til útflutnings (niðursuða fisks,
fersks grænmetis og ávaxta) og innanlandsþarfa (hveiti og sykur) er líka
mikilvæg. Textíl- og
fataiðnaðurinn, sem nýtir heimaræktaða baðmull og ull er ein af
meginstoðum gjaldeyrisöflunar. Járn-
og stáliðnaðurinn er ekki stór í sniðum en dregur úr innflutningsþörfinni.
Fjármál.
Seðlabandi landsins (al-Maghrib) er aðalmiðstöð fjármálastarfsemi
landsins. Hann gefur út
gjaldmiðilinn, gætir gjaldeyrisforðans, stjórnar lánamarkaðnum,
hefur yfirumsjón með lánastofnunum ríkisins og stýrir viðskiptabönkunum.
Einkavæðingin hefur lífgað viðskiptin í kauphöllinni í
Casablanca, þar sem meira er höndlað með hlutabréf í fyrrum ríkisfyrirtækjum.
Tilraunir
ríkisins til að auka útflutning og stýra innflutningi hafa borið
nokkurn árangur og dregið hefur úr viðskiptahallanum.
Á tíunda áratugi 20. aldar hafði einnig tekizt að lækka
erlendar skuldir verulega. Þrjár
helztu útflutningsafurðirnar eru landbúnaðarafurðir (sítrusávextir
og grænmeti), hálfunnar vörur og neyzluvörur (þ.m.t. vefnaður) og
fosfat og fosfatafurðir. Innflutningurinn
byggist aðallega á hálfunnum vörurm og tækjum til iðnaðar, hráolíu
og matvælum. Stærsta viðskiptasvæði
landsins er ESB. Á níunda
áratugnum fóru fram viðræður milli ESB og Miðjarðarhafslandanna
um gagnkvæman fríverzlunarsamning, Fríverzlunarsamtök Norður-Ameríku
og lönd í Miðausturlöndum og Norður-Afríku.
Samgöngur.
Vegakerfi landsins tengir hin ólíku héruð.
Þróun þess hófst á nýlendutímanum og stöðugt hefur verið
unnið að stækkun þess og viðhaldi síðan.
Járnbrautakerfið tengir helztu borgir í norðurhlutanum og ný
spor og endurbættir þjóðvegir tengjast nú svæðunum í
Vestur-Sahara (El-Aajún). Á
þriðja tug hafnarborga eru á strandlengju landsins.
Casablanca tekur við u.þ.b. helmingi allra flutninga um höfnina.
Aðrar mikilvægar hafnarborgir eru Safi, Mohammedia, Agadir,
Nador, Tangier, Kenitra og El Jorf Lasfar.
Tólf flugvellir geta tekið við stærstu flugvélum en aðalmillilandavöllurinn
er við Casablanca. Konunglega
Maroc-flugfélagið (RAM) er ríkisrekið og annast áætlunarflug til
Evrópu, Norður-Ameríku, Miðausturlanda og Vestur-Afríku.
Síðla á níunda og fyrri hluta tíunda áratugarins stóð ríkið
fyrir mikilli stækkun og nútímavæðingu símakerfisins.
Þessar umbætur fjórfölduðu næstum innanlandsgetuna og bættu
mjög sambandið við útlönd. |