Saharasvæðið í norðurhlutanum, þar sem fólkið býr aðeins í vinjum, er
alger andstaða Sahel-steppnanna í suðurhlutanum, þar sem regluleg úrkoma
gerir íbúunum kleift að rækta kvikfé og nokkuð af nytjaplöntum. Stóru
háslétturnar Adrar og Tagant, sem eru þekktari undir nafninu Trab el-Hajra
(Steinaland), er Kjarni Máritaníu. Þar eru nokkrar vinjar (Chinguetti,
Ouadane, Tîchît, Tidjikdja og Atar), sem voru stæði nokkurra kunnra
borga á miðöldum. Norðar og vestar eru stórar eyðimerkur. Nýting
Zouîrât-námanna og þróun Nouadhibou hafa breytt þessum landshluta, sem
var áður yfirgefinn, í efnahagslegan kjarna landsins.
Suðvesturstrandlengjan (Trarza cercle á nýlendutímanum) er þakin mjög
reglulegum sandöldum, sem eru mikilvæg beitilönd. Márísku (berba)
marabout-fjölskyldurnar, sem þar búa, halda uppi arabískri menningu.
Inni í suðvestanverðu landinu búa márar og fulanimenn, sem stunda bæði
kvikfjárrækt og ræktun nytjaplantna. Allrasyðst eru þorpin umkringd
hirsisökrum. Í suðausturhl. er hin gríðarstóra Hodh-lægð með sandöldum
sínum, sandsléttum og geysivíðáttumiklum malar- og hnullungasléttum, þar
sem kvikfé er ræktað og talsvert samband er milli íbúanna og Malimanna.
Máritanía er hentugt land fyrir hirðingja. Búfénaður þeirra sér þeim
fyrir mjólk og kjöti og þeir ferðast aðallega um á drómedörum og kamelum
auk þess sem þeir nota uxa og asna sem burðardýr í suðurhluta landsins.
Konurnar lita ull sauðfjárins, sem þær vefa síðan í dúk til tjaldagerðar.
Þær lita einnig geitaskinn til að gera úr þeim vatnsbelgi (querba).
Ferðir hirðingja ráðast af leit að vatni og beitarsvæðum. Í Sahara
ráðast þær af óreglulegri úrkomu. Í Sahel eru þær reglulegar eftir
árstíðum, til suðurs á þurrkatímanum og til baka um regntímann. Stærðir
tjaldbúða hirðingjanna eru mismunandi frá norðri til suðurs. Í
strandhéruðunum má búast við að finna allt að 300 tjöldum á sama staðnum
en í norðurhlutanum sjást aldrei nema nokkur tjöld í tjaldbúðunum.
Hið hefðbundna hirðingjalíf er á undanhaldi af ýmsum sökum, s.s.
breytingum í landbúnaði, stjórnmálum og viðskiptum. Stíflur hafa verið
byggðar í árfarvegum til að geyma flóðvatn og ræktun pálma hefur aukizt
talsvert. Hirðingjarnir hafa því dvalið lengur á slíkum áveitusvæðum í
grennd við hirsiakrana og pálmalundina í suðurhlutanum. Allt frá
sjöunda áratugi 20. aldar hefur föst búseta meðal hirðingja aukizt,
aðallega vegna harðræðis hirðingjalífsins. Þó hefur vatnsskortur verið
hemill á þessa þróun. Einu landsvæðin, sem eru nýtileg til fastrar
búsetu eru allrasyðst, á bökkum Senegalfljóts. Á áttunda áratugnum komu
þurrkar í veg fyrir búskap á Sahel-svæðinu. Bæði hirðigjar og bændur
urðu þar fyrir miklum búsifjum.
Nýting járnnámanna í Ijill-fjalli og sjálfstæði landsins hafa gjörbreytt
búsetuháttum landsmanna. Hinar fornu borgir, sem þróuðust í tengslum
við úlfaldalestirnar (Tîchît, Chinguetti, Ouadane og Oualâta) og
byggðust á viðskiptum við Dakar og Casablanca, muna fífil sinn fegri.
Atar og Tidjikdja eru hinar einu, sem einhvers athafnalífs gætir enn þá
í. Kaédi við Senegalfljót hefur vaxið og vex enn. Þrjár nýjar borgir
hafa byggzt, Nouakchott (höfuðborgin), Fdérik (Fort-Bouraud) og
Nouadhibou (Port-Étienne).
Nouakchott var stofnuð 1958. Á tímum Ríkjasambands Vestur-Afríku var
Saint-Louis í Senegal höfuðborg Máritaníu. Nouakchott er nærri sjó og
veitir aðgang að Sahara og Sahel. Auk þess að vera aðalstjórnsýslusetur
landsins eykst mikilvægi hennar á viðskiptasviðinu. Þar eru
prentsmiðjur, sjúkrahús og skólar. Vatnsveita borgarinnar byggist á
verksmiðjum, sem eima sjó.
Fdérik er stjórnsýslumiðstöð í 25 km fjarlgæð frá námubænum Zouîrât.
Höfn Nouadhibou var löngum lítt nýtanleg var endurbætt verulega vegna
aukins útflutnings járngrýtis og fiskiðnaðar, sem var komið þar á fót.
Nokkrum kílómetrum sunnar er Cansado-íbúðahverfið.
Márar
eru fjölmennasti þjóðfélagshópurinn (2/3) og u.þ.b. helmingur þeirra er
hvítt fólk (bidan). Hvítir márar eru af kyni berba og araba og hinir
svörtu súdanskir. Samfélag mára byggðist á höfðingjaveldi. Aðalsmenn
voru arabar (stríðsmenn) og murabits (marabouts) eða prestar og
fræðimenn kóransins. Stríðsmennirnir voru oftast arabar og marabous
voru berbar. Mestur hluti hvítra mára myndaði hina ráðandi stétt, sem
naut verndar stríðsmannanna eða marabouts gegn greiðslu.
Meðal mára störfuðu járnsmiðir og „griots” (tónlistarmenn og
ættfræðingar). Meðal svörtu máranna myndaðist stétt þjóna, sem skiptist
í þræla (‘abid) og frelsingja (hartani). Með tímanum urðu hinir svörtu
menntaðri og gátu því tekið við störfum á sviðum tækni og embættum
innanlands og utan, þegar landið fékk sjálfstæði. Þessi þjónastétt varð
að embættismönnum og skriffinnum og meðal hennar gætti ört vaxandi
vitundar um borgararétt. Þrælahald var afnumið á nýlendutíma Frakka og
opinberlega afnumið 5. júlí 1980. Engu að síður berast sífellt fréttir
um ánauð.
Márar tala hassaniyah, sem er mállýzka byggð að mestu á arabískri
málfræði og blöndu af arabísku og berbamáli. Flestir aðalsmenn eru
læsir og skrifandi á arabísku.
Aðrir
þjóðfélagsþegnar, sem eru oftast kallaðir kewrin, eru tukulor, sem búa í
árdal Senegalfljóts, fulanimenn, sem eru dreifðir um suðurhlutann,
Soninke, sem búa allrasyðst og volof (oulof), sem búa í umhverfi Rosso í
strandhéruðunum. Tukulor og fulani tala Fulfulde (poular) og hinir
hóparnir hafa haldið eigin tungum. Talið er, að fjórðungur íbúanna séu
hirðingjar og þriðjungur búi í borgum. Vegna henna stóru eyðimarka er
Máritanía strjálbýlasta land Vestur-Afríku. Í Senegaldalnum búa u.þ.b.
75% íbúa landsins. Lífslíkur karla eru 44 ár og kvenna 47 ár. Flestir
aðkomumenn í landinu eru Frakkar, sem starfa á sviðum tækni, viðskipta
og námuvinnslu. Spánverjar er næststærsti hópur aðkomumanna. Landsmenn
eru múslimar (99%). Flestir márar tilheyra qadiriyah-grein islam.
Tukulor og hluti tagantmanna tilheyra tijaniyah-greininni. |