Samburuþjóðgarðurinn
er norðan axlar Kenjafjalls, þar sem gríðarstórt runnalendið
milli fjallsins og Turkanavatns hefst og nokkuð lengra þó.
Hirðingjar, sem eru litskrúðugri en maasaimenn, reika um
verndarsvæðið með hjarðir sínar.
Þar lifa einnig margar dýrategundir, sem eru sjaldgæfar annars
staðar í landinu, s.s. Grevy sebrahestar, beisa antílópur, bláleggjaði,
sómalski strúturinn og hin fagra gerenuk antílópa, sem stendur
oftast aðeins á afturfótunum.
Það
er sérstök sjón að sjá yfir 104 km², rauðbrúna sléttuna til
stapafjallsins Ololokwe í bakgrunni og á leiðinni þangað setja græn
skógarbelti svip á landslagið meðfram Ewaso Nyiroánni (Brúná).
Nyiroáin streymir frá Aberdaresfjöllum í vestri og hverfur í
Lorianmýrlendið handan Samburu. Áin breiðir mest úr sér á verndar-svæðinu og bugðast
þar lygn og myndar kjörlendi fyrir flóðhesta og krókódíla.
Stórar hjarðir fíla reika um hæðirnar í Samburu á daginn
og staldra við í Ewaso Nyiro á kvöldin, þar sem þeir bera við blóðrautt
sólarlagið. Þarna
skartar landslagið líka akasíutrjám, doumpálmum og tamarindtrjám,
sem símalandi apar una sér í og litfagrir turacofuglar (haukaætt)
eiga sér hæli.
Þjóðgarðurinn Buffalólindir
er næstum eins stór og Samburu, 104 km², og landið er svipaðrar
náttúru. Aðalmunurinn
er tærar lindir, sem spretta fram og laða til sín dýr af stóru svæði.
Shaba
verndarsvæðið er hið þriðja og stærsta.
Það er sunnan Brúnár (Ewaso Nyiro) og skipar sérstakan sess
í verndunarsögu Kenja. Þar
var rithöfundurinn Joy Adamson myrt snemma árs 1980.
Henni auðnaðist ekki að ljúka ritverki, sem fjallaði um
tilraunir til að laga dýragarðshlébarða að villtu lífi á svæðinu.
Nafn
verndarsvæðisins er dregið af keilulaga gíg.
Ferðalangar verða að fara yfir úfið hraun hans og fleiri gíga
til að komast inn á þetta afskekkta svæði.
Brúnárbakkar eru athyglisverðasti hluti þess, þar sem hún
er á leið sinni til Lorianmýranna. Margar litlar hæðir rjúfa tilbreytingarleysi landslagsins
í Shaba og fjórar lindir gera það meira aðlaðandi en nágrannasvæðin.
Miklar regnskúrir gera vegaslóðirnar stundum ófærar öðrum
farartækjum en jeppum og skapa þannig ímynd afskekktra öræfa í
hugum ferðamanna á þessum slóðum.
Meru
þjóðgarðurinn
er líklega kunnastur utanlands sem Elsuland.
Elsa, hin fræga ljónynja Joy Andamson, var vanin við villt líf
í þessum þjóðgarði auk fleiri ljóna, sem komu fram í
kvikmyndinni „Fædd frjáls”. Blettahlébarðinn
hennar, Pippa, fékk líka frelsi á þessum slóðum og eignaðist
tvisvar sinnum hvolpa. Garðurinn
er ekki nema u.þ.b. 777 km² og algerlega ósnortinn.
Þar er tiltölulega gott vegakerfi og því er óvíða betra að
aka um og skoða umhverfið. Ferns
konar ferðir eru skipulagðar um Meru:
Mýrahringurinn
er farinn um norðvesturhluta Meru samhliða aðalveginum frá Murerehliðinu
til höfuðstöðva garðsins. Þarna
er aragrúi villtra dýra, þ.á.m. meirihluti hinna 5000 buffalóa, sem
lifa í þjóðgarðinum. Karlkyns
fílar una sér líka vel þarna og skilja gjarnan kýrnar og kálfana
eftir sunnar á runnalendinu um tíma.
Sléttuhringurinn
liggur um vegakerfi í kringum höfuðstöðvarnar og allt að hinni
einmanalegu Mughwango-hæð í vestri, Hlébarðakletti í norðri,
Golokampnum í austri og að vaðinu á Rojeweroánni, þar sem vegurinn
heldur áfram að Tanaánni í suðri.
Þarna eru stórar hjarðir antílópna, gasellna, sebrahesta, gíraffa
og annarra dýra, sem halda sig á sléttunni.
Þarna er eitthvert bezta svæði Kenja til að fylgjast með ljónum.
Sígræni
hringurinn (Combretum) teygist langt til vesturs frá Nashyrningsöldu
og um Kioluslétturnar. Vegurinn
að Urahliðinu kemur líka inn á þennan skoðunarhring og frá honum
liggja nokkrar leiðir að Pungurusléttunum lengst í vestri.
Nashyrningar sjást aðallega á þessu svæði.
Þar eru líka fílar, buffalóar og fleiri sléttudýr.
Commiphora
runna- og Tanahringirnir liggja um þurrar og rykugar runnasléttur að
skógarræmum við Ura- og Tanaárnar.
Ekin er 19 km leið meðfram ánum, þar sem hlébarðar, kudu-
og gerenukantílópur og orysgasellur spóka sig auk krókódíla og flóðhesta
í ánum.
Merusvæðið var orðinn snautt af dýrum vegna ofveiði árið 1959, þegar
wamerufólkið ákvað að gera það að verndarsvæði án tilstillis
yfirvalda. Síðan hefur dýrastofnunum
vaxið fiskur um hrygg, einkum buffalóarnir, sem sjá má í allt að
300 dýra hjörðum í kringum mýrarnar og árnar.
Steingervingar sýna, að þar lifðu hvítir nashyrningar og
reynt hefur verið að koma þeim á legg aftur með aðfluttum dýrum.
Veiðiþjófar skutu nokkra þeirra á áttunda áratugnum en þeirra,
sem eftir lifðu er vel gætt á afgirtu svæði nærri aðalstöðvum
þjóðgarðsins. Árum saman voru hlébarðar fangaðir annars staðar í
Kenja og fluttir til Meru, þannig að fjöldi þeirra er talsverður.
Rúmlega 300 tegundir fugla hafa fundizt á svæðinu.
Í ánum eru krókódílar, flóðhestar og nokkrar
fiskategundir, sem leyft er að veiða gegn gjaldi.
Fáfarnari
svæði Meruþjóðgarðsins eru mörg undurfögur og sum virðast ekki
vera þessa heims. Við
Adamson-fossana í Tanaánni hafa granítklettar veðrast þannig, að
þeir líkjast helzt nútímahöggmyndum.
Á björtum morgnum sjást snævi þaktir tindar Kenjafjalls í
suðvestri en mesta prýðin á sjóndeildarhringnum eru Nyambeni-fjöllin
með sólina í baksýn. Það
er rómantísk og fögur sjón. Jarðfræði
þjóðgarðsins er mjög áhugaverð.
Mestur hluti yfirborðsins er ólínvínblágrýti, sem hefur
runnið frá Nyambenifjöllum. Ofan
á því er brúnn og grár jarðvegur með gjallhnullungum.
Sums staðar trónir blágrýtisundirlagið í gegn og rýfur
hinn einhliða svip sléttunnar.
Rojewerooánin
skiptir garðinum nokkurn veginn í tvennt og tvö landslagssvæði.
Öðrum megin er opið graslendi að rótum Nyambenihæðanna og
hinum megin er þéttvaxið runnasvæði (commiphora), sem teygist 480
km til norðurs og austurs að ströndinni.
Þetta þurrlenda svæði er þakið óteljandi sandöldum.
Í
þjóðgarðinum eru 19 ár og lækir og 15 þeirra renna allt árið.
Þar að auki er fjöldi mýra og uppsprettna á stöðum, þar
sem hraunin eru þunn og þar sem jarðgrunnurinn er sprunginn frá suðvestri
til norðausturs milli Kinna og Kilimakieru.
Aðaluppspretturnar og mýrlendin eru Kithima ya Mugumu (fíkjutrjáalindir),
Mureralindir, Bisa-nadi-, Buguma- og Mulikamýrar, þar sem eina hótelið
með allri þjónustu er að finna.
Austur-
og suðurhlutar garðsins liggja að fjórum öðrum verndarsvæðum.
Norðan og austan Tanaárinnar eru Bisanadi- og Raholeverndarsvæðin. Sunnan árinnar eru Norður-Kitui- og Koraverndarsvæðin.
þau eru öll lítt eða óundirbúin til móttöku ferðamanna
og einungis hægt að komast um þau á jeppum um mjög vonda og erfiða
slóða. Árið 1990 var
byggt hótel í Kora.
Tanaáin.
Ein hinna vinsælli safarileiða liggur meðfram Tanaánni til
strandar. Skipuleggjendur
slíkra ferða hafa hana ekki venjulega á boðstólnum, en hún er fær
jeppum og ferðamennirnir verða að vera sjálfum sér nægir um allan
útbúnað og fæði á leiðinni.
Tana er stærst áa í Kenja, u.þ.b. 600 km löng (1014 km sé
öllum bugðum fylgt). Upptök
hennar eru fyssandi lækir í hlíðum Kenjafjalls og Aberdaresfjalla,
sem sameinast í straumharða móðu. Síðan hægir hún á sér og bugðast um láglendið,
einkum í hinum illaðgengilega Kora-þjóðgarði, u.þ.b. 130 km frá
Garissa. George Adamson
eyddi miklum tíma í Kora (Born free), þar sem ræningjar myrtu hann
árið 1989. Það eru ekki ýkja mörg dýr í þessum þjóðgarði,
einkum fílar, ljón, kudu-antílópur og vatnabuffalóar, en áin er sérstaklega
falleg á þessu svæði og mikið er um krókódíla og flóðhesta.
Sunnan Kora er runnasvæðið prýtt nokkrum tegundum akasíutrjáa.
Þrátt fyrir þurrkinn á þessu svæði, eru þar margar
tegundir villtra dýra og húsdýra, þegar og þar sem vatn finnst.
Sum dýranna, s.s. kuduantílópurnar, þurfa ekki aðgang að
vatnsbólum, því að safinn úr jurtum og blöðum þeirra nægir þeim.
Þegar vatnsból þorna upp, verður áin aðalbrynningarstaður
dýranna.
Hirðingjaland.
Hirðingjar af sómölskum uppruna og ormafólkið hefur aðlagast
aðstæðum á þurrum svæðum og færir sig á milli vatnsbóla og
beitilanda, þar sem það dvelur unz allt er bitið í rót niður og
landeyðing fylgir í kjölfarið.
Merki þessa sjást greinilega umhverfis bæinn Garissa, sem er
stjórnsýslumiðstöð í norðaustur-héraðinu.
Garissa er enn þá nokkurs konar frumherjabær, þar sem var
fyrrum aðalbækistöð baráttunnar gegn glæpagengjum shiftamanna.
Sómalskt fólk er í meirihluta í norðausturhluta landsins,
sem liggur að sólmölsku landamærunum.
Þetta stolta og sjálfstæða fólk er menningarlega ólíkt
flestum ættbálkum Kenja. Öldum
saman hefur það ásamt gallafólkinu verið á leið suður og vestur
frá upprunalegum heimkynnum sínum í Afríkuhorninu (Horn of Africa)
í leit að betri beitilöndum.
Þyrpingar
klasturslegra graskofa þeirra, umkringdar nautgripum og drómedörum,
eru algeng sjón norðan og austan Tanaárinnar.
Listilega útskornir gripir og vefnaður stingur í stúf við
kofaskriflin. Smástólar,
sem eru notaðir sem höfuðhægindi, eru sérstaklega vel unnir.
Korakorafólkið er meðal þeirra, sem búa í kringum Garissa
og stunda landbúnað. Nokkrar
undirættkvíslir pokomo búa neðan þorpsins Nanigi.
Allt er það fólk af bantuþjóðflokknum, sem er í bandalagi
við þjóðflokkana á ströndinni.
Bantufólkið er ólíkt nágrönnum sínum, sómölum og ormafólkinu,
að öllu leyti og sögulegir óvinir þess.
Það getur ekki byggt ræktun sína á úrkomunni einni, þannig
að það er algerlega háð ánni til framfæris.
Það holar út eintrjáninga til veiða og ferðalaga milli þorpa. Rakinn í árbökkunum gerir því kleift að rækta banana
og regluleg flóð í ánni styðja við ræktun hrísgrjóna og maís.
Áin er bæði lífgjafi og eyðingarmáttur, því að flóðin
í henni geta valdið miklu tjóni fari þau úr böndunum.
Af þessari ástæðu hafa áætlanir um geysimikil áveitukerfi
verið í bígerð. Sunnan
Garissa heldur þurrt runnalendið áfram.
Neðan við Hola verður landið smám saman grænna vegna meiri
úrkomu. Þarna er líka lífvænlegra fyrir ýmsar villtar dýrategundir,
sumar þeirra mjög sjaldséðar. Á
austurbakka árinnar, í kringum Hola og á ræmu að sómölsku landamærunum,
eru einu heimkynni hunterantelópunnar með hörpulöguðum hornum.
Lítið er vitað um þessa dýrategund en hún sést stundum í
nánd við Ijara. Arawaleverndarsvæðið
var stofnað sérstaklega til verndar þessum dýrum.
Tanasvæðið
er líka heimkynni margra frumskógategunda, þar á meðal tveggja
sjaldgæfra og einstakra í Kenja, rauðra colobusapa og typptra
mangabeyapa. Báðar þessar
tegundir finnast langoftast í Vestur-Afríku og tilvist þeirra við
Tanaána gefur til kynna, að fyrrum hafi frumskógabelti náð yfir
alla álfuna. Dýrin halda
sig á 64 km löngu belti milli þorpanna Wenje og Garsen.
Framtíð þeirra hefur verið ógnað með eyðingu skóga og
landbúnaði pokomofólksins. Landeyðing
var einkum áberandi í shiftaátökunum, þegar allt pokomofólkið á
austurbakkanum flúði heimili sín og varð að hefja nýtt líf á
vesturbakkanum. Í grennd
við Wenje er verndar-svæði fyrir prímata til að verja síðustu
heimkynni apanna.
Suðurmörk
svæðis þessara sjaldgæfu apategunda eru í grennd við Garsen, þar
sem flæðislétturnar enda í víðum, þríhyrndum og grasi vöxnum óshólmunum
við Kipini og Karawa. Á
þessum slóðum beitir gallafólkið búsmala sínum á þurrkatímanum.
Þessir þjóðflokkar, sem tala oromomál, búa í hópum milli
eþíópsku landamæranna og strandar Kenja. Þjóðflokkurinn, sem býr syðst á þessu svæði, er
kallaður orma. Hann talar
sómalska tungu og iðkar svipaða menningu en hús hans eru hærri og
meira til þeirra vandað, enda heldur fólkið lengur kyrru fyrir í óshólmunum
og grösugum svæðum við ána. Lífsvenjur
þessa fólks endurspegla enn þá einn þáttinn í afkomu hirðingja.
Það heldur kálfum og kúm að beit á safaríku graslendinu í
óshólmunum og lifir á mjólkinni en nautunum er beitt á rýrari svæði
langt í norðri og vestri. Nautin
eru ræktuð til manneldis eða til að selja ríkinu eða aröbum fyrir
peninga. Seldu nautin eru síðan
send til býla á hásléttunum, þar sem þau eru stríðalin til slátrunar.
Landkönnuðaleiðin.
Óshólmarnir eru líka sögulega áhugaverðir, því að þar lágu
höfuðleiðir inn í landið áður en Ugandajárnbrautin var lögð um
aldamótin 1900. Margir
landkönnuðir, Charles New, Karl Peters, Denhardtbræður o.fl. vonuðu,
að þeir kæmust um Tanasvæðið inn í landið.
Frásögnum þeirra um ógnir moskítóflugna, sjúkdóma og flóða
ber saman. Áhrif trúboða
meðal innfæddra á óshólmasvæðinu voru mjög áberandi á fyrstu könnunarárunum
og hluta pokomofólksins var snúið til kristinnar trúar.
Það var kallað malachinifólkið til að greiningar frá ættmennum
þess við ána, ofan Garsen, sem er að mestu múslimar.
Islömsk áhrif eru jafngömul eða lítið eitt eldri en hin
kristnu. Ormafólkið, Sómalar
og svahilifólkið í grennd við Kipini hefur verið múslimar mun
lengur.
Þjóðgarðarnir
og lögreglan halda úti vel þjálfuðum björgunarsveitum, sem taka
til höndum, ef einhver gestur kemur ekki fram eða lætur í sér heyra
innan 36 tíma eftir að heimsókn á að vera lokið. |