Í
suðausturfjórðungi landsins búa flestir í þorpum og bæjum.
Húsin eru ferhyrnd úr sefi, staurum og þurrkuðum leir með
stráþökum eða bárujárnsþökum.
Útimarkaðir eru haldnir fjórða hvern dag og þá verður líflegt
í bæjunum.
Konur annast sölu alls konar afurða, s.s. kartaflna (yams), maís,
kassava (maníok), jarðhnetur, olíupálmahnetur og grænmeti.
Fiskimennirnir á lóninu selja vöru sína annars staðar og eru
með eigin markaði.
Landinu er skipt í smáríki með konungum, ráðherrum þeirra
og hallarstarfsfólki með hástemmda titla.
Krufólkið og aðrir
þjóðflokkar, sem búa á suðvestur skógarsvæðinu, byggja bæði
hringlaga og ferhyrnd hús fremur eftir búsetu en þjóðflokkum. Alls staðar standa bústaðirnir umhverfis opið miðsvæði,
þótt markaðir séu einungis haldnir í nokkrum útvöldum bæjum.
Annars staðar er miðtorgið mótstaður þorpsbúa á kvöldin
og öldunga þorpsins til að ráða ráðum sínum.
Konur eiga heiðurinn af flestum störfum, bæði heima og á ökrunum,
þar sem þær rækta hrísgrjón, kassava, banana, kartöflur (yams) og
maís. Hrísgrjón eru tiltölulega ný viðbót, sem margir hafa
ekki vanizt enn þá. Karlarnir
einbeita sér að veiðum, söfnun kolahnetna og strandveiði.
Malinkefólkið í norðvesturhlutanum er kvísl af Mandeþjóðflokknum. Það erfði menningu, sem reis hæst á 13.-16. öld í
Malikeisaradæminu. Löngu
áður stóð Mandiþjóðflokkurinn að byltingu í landbúnaði með
uppgötvun gildis hirsis, sem er undirstöðufæða hans, og síðar
fóðurgrass (sorghum) og maís. Það
hafði ræktað baðmull öldum saman.
Allar fjölskyldur eiga nautgripi, að mestu til að sýna
stöðu sína í samfélaginu og til nota við hátíðleg tækifæri
fremur en af efnahagslegum ástæðum, því að lítillar mjólkur er
neitt. Karlarnir annast
eldi búfénaðarins og ferðast langa vegu í viðskiptatilgangi.
Góðar varnir eru eitt einkenna Malinkefólksins eins og
skíðisgarðar umhverfis þorp þeirra sína.
Fólkið býr og unir við tvíhliða stjórnskipan, annars vegar
ættarhöfðingja og erfðahöfðingja, afkomanda frumbyggjanna hins
vegar, og hirð hans. Sumir
eru fæddir til ákveðinna starfa, s.s. tónlistarmenn og
ljóðasöngvarar.
Aðrir hlutar steppnanna eru hluti byggðasvæðis voltafólksins, sem
býr líka í Burkina Faso. Meðal þess er Senufofólkið, sem
býr skammt austan Mande og hefur tileinkað sér marga siði
þess. Líf þess í tiltölulega stórum byggðum og arfleifð
hefur vafalaust skapað marga hágæða listamenn, sem stunda tréskurð
og listvefnað. Allar aðrar byggðir Voltafólksins eru dreifðar.
Í norðausturhorninu eru sum hús sérstakrar gerðar, sem er hægt er
að finna alla leið til Norður-Benin. Þau eru ferhyrnd leir-
eða múrsteinshús, sem líkjast ævintýraköstulum. Allar fjölskyldur rækta nautgripi. Fulanifólkið gætir nautgripa þeirra fjölskyldna, sem
neyta mjólkur. Voltafólkið er viðskiptalega sinnað.
Kvenfólk Dyulaættkvíslarinnar, sem er af Mandeþjóðflokknum,
stundar markaðsviðskipti á heimaslóðum. Höfðingjanum, sem
er af göfugustu ættinni með lengstu forsöguna, er ætlað að stunda
íhugun og hugleiðslu til að leysa úr vandamálum og koma í veg
fyrir blóðug átök milli manna.
Abidjan, ein margra viðskiptahafna landsins, sem Evrópumenn byggðu,
hefur sín eigin sérkenni. Meðal þeirra er staðsetningin við
lónið fremur en á ströndinni sjálfri. Vík inn úr lóninu,
sem skerst inn í Abidjanhásléttuna, skiptir henni í tvennt.
Fyrsta evrópska byggðin var norðan hennar og Treichville, fyrsta
afríska byggðin, sunnan hennar. Samgöngur milli þessara tveggja borgarhluta eru meðal
aðalvandamála borgarbúa.
Skipulögð byggð hófst
í Plateau 1898 en Evrópumenn settust ekki að þar fyrr en fimm árum
síðar. Treichville, sem
er handan fiskiþorpsins Anoumabo, þróaðist vegna blómstrandi viðskipta
í kjölfar fyrri heimsstyrjaldarinnar.
Borgin var smá í sniðum til ársins 1934, þegar nýlenduherrarnir
fluttu sig um set frá Bingerville og gerðu hana að stórnsýslusetri.
Trenchville var látin afrískum landnemum eftir og hefur enn þá
yfirbragð hinna tiltölulega áhyggjulausu tíma.
Eftir 1950, þegar hinn 2,8 km langi Vridiskurður var opnaður
til hafs, upphófst nýtt hagsældarskeið og mikils vaxtar borgarinnar.
Trenchville var tengd Plateau með brú og varð nokkurn veginn
fullbyggð með viðbót 150 þúsund íbúa á einum áratug.
Borgin stækkaði til allra átta eftir 1960.
Staðsetning byggðarinnar milli fjölda víkna lónsins gerði nákvæmt
skipulag ókleift.
Fyrsti skipulagði hluti
borgarinnar var nýlenduherstöð norðan Plateau.
Þar og í Adjamé og Attiécoubé bauðst fjöldi lágleiguíbúða,
sem voru ágætar í upphafi en entust illa og ekki byggðar í samræmi
við hefðbundið fjölskyldulíf í landinu.
Handan víkurinnar austan Abidjan þróaðist Cocody í einangrun
sem lúxuxhverfi, þ.m.t. forsetahöllin, með ferðamannamiðstöð og
tveimur hótelum, sem buðu spilavíti og skautasvell.
Á Petit-Bassam-eyju, þar sem Treichville er,
eru einnig hverfin Marcory og Koumassi og Port-Bouét myndaðist á ströndinni,
13 km suðaustan Plateau. Handan
víkurinnar í vestri komu fátæklingar sér fyrir í Yopougon-Attié
og Abobo og árið 1986 var Stór-Abidjan skipt í 10 hverfi, sem höfðu
eigin borgarstjóra og hverfisstjórn hvert um sig.
Þjóðflokkar eru 60
talsins. eirr hafa verið
sjálfstæðar einingar frá alda öðli, þótt og hinir stærri hafa
verið leiðandi vegna menningarlegrar samstöðu.
Hver þessara hópa hefur tengsl við einhvern stærri þjóðflokk
handan landamæra ríkisins. Sem
dæmi má nefna Baulefólki og aðra þjóðflokka, sem búa austan
Bandamaárinnar, sem hefur samband við Akanfólkið í Ghana.
Veiðimennirnir við lónið sunnanvert eiga einnig margt
sameiginlegt með þessu Akanfólki.
Skógarfólkið vestan Bandamaár tilheyrir sama flokki og Kru-bátafólkið
í Líberíu. Inni í landi
skiptist Krufólkið í smáættkvíslir, sem dreifast á stór svæði
í skóginum en tengist í leynifélögum
Hægt er að skipta steppufólkinu í tvær aðalgreinar.
Mandefólkið, sem er fjölmennt í Mali, þar sem það skiptist
í Malinkebændur og Dyulakaupmenn.
Voltafólkið skiptist m.a. í Lobi- og Bobohópa, sem búa vítt
og breitt í norðausturhlutanum og í nágrannaríkjunum.
Öll tungumál þjóðflokkanna og ættkvíslanna tilheyra einhvers
þriggja undirflokka Niger-Kongó-málsins, sem kallast Dyula-Taboussi
og er skylt Mande Bambara, sem eru talaðir um allt land í hópi
múslimskra kaupmanna, og francais de Moussa er mjög vinsælt mál
í Abidjan en opinbert tunga er franska
Helgisiðir ættkvíslanna
eru ríkjandi í sveitunum en islam nær engu að síður til 25% íbúa
landsins, aðallega í norðvesturhlutanum og Abidjan. Viðgangur kristninnar er ekki eins mikill eftir að trúflokkar
spámannsins hurfu en þriðjungur þjóðarinnar aðhyllist kristni (rómversk-katólskur
eða meþódistar).
Fólksfjölgun er óvíða meiri í löndunum sunnan Sahara og í
heiminum en á Fílabeinsströndinni.
Hún byggist á náttúruleg fjölgun og aðfluttu fólki frá
fátækum löndum í norðri. Innflytjendur
eru u.þ.b. 25% íbúanna og vegna þess, hve margir þeirra eru karlar,
kemur upp sú óvenjulega staða, að þeir eru fleiri en konurnar í
landinu. Næstum helmingur
þjóðarinnar býr í þéttbýli og þar með teljast hópar Frakka,
Líbana og Sýrlendinga. |