|
Í Landnámabók segir frá
Hallbirni Oddsyni frá Kiðjabergi í Grímsnesi, sem fengið hafði
Hallgerðar, dóttur Tungu-Odds Önundarsonar á Breiðabólstað í
Reykholtsdal. Sátu þau
fyrsta veturinn eftir brúðkaupið á Breiðabólstað og var óástúðlegt
með þeim. En vorið
eftir, þegar Hallbjörn hafði búið ferð sína austur í Árnessýslu,
vildi kona hans ekki flytja með honum þangað.
þá reiddist Hallbjörn, vafði hári hennar um hönd sér og hjó
af henni höfuðið. Samdægurs hélt Hallbjörn með búsmala sinn við þriðja
mann suður fjöll En
frændi hinnar myrtu konu, Snæbjörn galti Hólmsteinsson, safnaði liði
og reið á eftir Hallbirni.
Bar
fundum þeirra saman, þar sem nú heita Hallbjarnarvörður.
Þar féll Hallbjörn eftir frækilega vörn.
En skömmu eftir þennan bardaga fór Snæbjörn galti í
landaleit vestur í haf með Hrólfi hinum rauðsenska.
Fundu þeir land og höfðu þar vetursetu en vorið eftir var Snæbjörn
veginn. Má vera, að þeir Snæbjörn og Hrólfur hafi fyrstir norrænna
manna fundið Grænland.
2000
f.Kr.
Fyrstu inúítaveiðimennirnir koma yfir Smith-sund til
Norður-Grænlands. Þeir voru á svokölluðu „independence I”
menningarstigi = palao-inúítar..
1000 f.Kr. Önnur þjóðflutningaalda inúíta til
Grænlands (Pearylands). Menning-arstig þeirra var „independence
II” = palao-inúítar.
1. öld
Dorset-menningin breiddist út. Þá hófst veiði stærri
sjávarspendýra (rostunga, sela og hvala) frá ísjaðrinum.
875
Gunnbjörn Úlfsson, sem lenti í hafvillum frá Noregi á leið til Íslands,
fann austurströnd Grænlands.
Um 985 e.Kr.
Eiríkur snéri aftur til Íslands o ghvatti landa sína til að
setjast að hjá sér á Grænlandi. Hann sigldi til baka með 25
skipa flota (14 komust alla leið). Þetta varð upphaf norrænar
búsetu á Grænlandi.
1000
Kristintaka norrænna manna.
Leifur heppni uppgötvar Ameríku.
1200 Thule-menningin breiddist út
um Norðvestur-Grænland. Meginatriði hennar voru kvenbátar
(umiak) úr viði og húðum og skutlar til sel- og hvalveiða (neo-inúítar).
1300 Thule-menning neo-inúíta
hvarf fyrir ingsuk-menningunni, sem breiddist út um Vestur-, Austur-
og Suður-Grænland. Fólkið, sem var í Angmagssalik árið 1959, í
Kungmiut árið 1967 og í Scoresbysundi 1969 er komið beint af þessum
menningarstofni.
15. öld Hungursneyð og úrkynjun ollu líklega
endalokum íslenzka landnámsins. Norrænir menn hurfu af
sjónarsviðinu vegna kólnandi veðurfars og sambandsleysis við umheiminn.
1530
Norskir sjófarendur fundu norrænan mann látinn. Hann var talinn
hinn síðasti af norræna kynstofninum í Grænlandi..
1576
Englendingurinn Martin Frobisher finnur Grænland á ný.
1650
Upphaf hvalveiða, sem margar þjóðir sóttu stíft að ströndum
Grænlands..
1714
Hans Egede lendir á Grænlandi.
Upphaf kristinboðs meðal Grænlendinga og landnáms Dana í
landinu. Fyrsta kristinboðsstöðin
var opnuð 1728 í Nuuk. Bækur
fóru að birtast í landinu, en bæði þær og kristinboðið áttu
erfitt uppdráttar vegna landslagsins og stærðar landsins.
Lokið var að kristna alla íbúa landsins árið 1921.
1733 Þrír Herrnhuterkristinboðar koma til landsins.
1774 Stofnun Konunglegu
Grænlandsverzlunarinnar.
1806-13 Þýzki steinafræðingurinn K.L.Giesecke ferðast á Grænlandi.
1851
Gefin út grænlenzk málfræði Samuels Kleinschmidts í Berlín.
1861 Stofnun dagsblaðsins Atuagagdliutit.
1884-85 Daninn Gustaf Holm
fann ínúítaættkvísl í Angmagssalik, þar sem hún lifði enn þá
steinaldarlífi. Þar voru alls 416 manns, sem þekktu hvorki brons
né járn, veiddu með áhöldum úr steini og beinum og sútuðu skinn með
keitu. Langvarandi hungursneyð svarf þá að fólkinu og danska
stjórnin kom til hjálpar á síðustu stundu. Dönum tókst með
dæmafárri nærgætni og miklum skilningi að bægja hungursvofunni frá
síðustu inúítunum á austurströndinni.
1888 Norðmaðurinn Friðþjófur
Nansen fór fyrstur manna, svo vitað sé, þvert yfir hájökulinn á skíðum
frá Austurströndinni. Þá fékkst það staðfest, að landið allt var
jökli hulið. Þessi hetjudáð varð til þess, að skíðanotkun jókst
mjög og ávann þessari íþrótt fylgjendur um allan heim.
1900
Lok Herrnhuter-kristinboðsins.
1909 6. apríl komst
Bandaríkjamaðurinn Robert Peary á norðurpólinn.
1912 J.P. Koch og Alfred Wegener ferðast yfir
Grænlandsjökul.
1921-24 Fimmtu Thule-leiðangur Knud Rasmussens. Lengsti
leiðangur landkönnuðar á hundasleðum fram að þessu. Leiðin lá
frá vesturströndinni yfir Kanada og Alaska að ströndum Kyrrahafs.
Á þennan hátt sannaðist það, sem Rasmussen hafði lengi grunað.
Allir inúítar, allt frá Angmagssalik til stranda Síberíu tala sömu
tungu, syngja sömu ljóð og segja sömu sögur. Þeir eru allir af
sama kynstofninum.
1930-31 Dvöldust J. Georgi, F. Loewe og E. Sorge vetrarlangt á jöklinum.
Alfred Wegener lagði upp í fimmta Grænlandsleiðangur sinn frá Graz.
Hann átti ekki afturkvæmt. Vosbúð og kuldi lögðu þennan mikla
landkönnuð að velli í sleðaleiðangri á hájöklinum. Grænlenzkur
fylgdarmaður hans, Rasmus Villumsen, tók dagbækur hans til varðveizlu
og hélt einn áfram. Wegener fannst næsta vor, en allt fram á
þennan dag hefur hvorki fundizt tangur né tetur af Villumsen.
Hvarf hans, hundasleðans hans er ráðgáta.
1931 Flaug Wolfgang von Gronau fyrstur manna yfir jökulinn.
1933
Alþjóðadómstóllinn í Den Haag úrskurðaði, að Grænland
væri danskt land vegna þess, að Norðmenn viðurkenndu ekki rétt
Dana til þess.
1941
Fyrstu herstöðvar Bandaríkjamanna byggðar í Narsarssuak og við
Syðri-Straumfjörð eftir að þeir viðurkenndu yfirráðarétt Dana þar.
Þeir skuldbundu sig til að aðstoða Grænlendinga á meðan Danmörk var
hersetin.
1943 Lenti lítil, þýzk herdeild á
Norðaustur-Grænlandi og reisti veðurstöð á Sabine-eyju.
1950
Einokun Konunglegu Grænlandsverzlunarinnar afnumin. Iðnvæðing
hefst.
1951 reistu Bandaríkjamenn herstöð
með mikilli leynd í Thule á Norðvestur-ströndinni. Nálega 7000
manns unnu að byggingunni í 18 mánuði. Hún mun hafa kostað
nálægt 1,3 milljörðum dollara. Flugvöllurinn er u.þ.b. 300 km2
að stærð og hafnarmannvirkin eru meðal mestu tækniafreka 20.
aldarinnar. Fjarskiptamöstur eru allt að 395 m há og voru um
skeið hæstu mannvirki í heimi, eða þar til hátt sjónvarpsmastur var
reist á Empire State. Boranir höfðu leitt í ljós, að undirstaða
stöðvarinnar var sífreri, all niður á 500 m dýpi. Þess vegna
varð að gæta þess vel, að byggingarnar bræddu ekki frerann. Það
hefði leitt til þess, að hinar stórkostlegu framkvæmdir hefðu sokkið í
aur og leðju. Til að fyrirbyggja það, var komið fyrir
geysiöflugum kælibúnaði undir öllum byggingunum. Það má því með
sanni segja, að Thulestöðin sé eitt af tækniundrum veraldar.
1952 hóf flugfélagið SAS flug frá
Danmörku til Kaliforníu með viðkomu í Grænlandi.
1953 Ný grundvallarlög gerðu Grænland að héraði í Danmörku,
þannig að þegnar Danakonungs þar fengu jafnan rétt og aðrir Danir.
1959
Hinn 30. janúar sökk skipið 'Hans Hedtoft' með 95 manns úti
fyrir Kap farvel. Þetta nýja skip Grænlandsverzlunarinnar var
sérstaklega styrkt til siglinga í ís og var í jómfrúarferð sinni.
Neyðarköll skipsins heyrðust víða en hjálpin kom of seint.
Björgunarhringur fannst rekinn á Íslandi, 1000 kílómetra frá
slysstaðnum. Hann var hið eina, sem fannst og bar harmleiknum
þögult vitni
Ístilkynningarþjónusta hafin.
1960 Reistu Bandaríkjamenn borg í
ísnum í grennd við Thule og u.þ.b. 100 km frá ísjaðrinum. Þeir
gáfu henni nafnið „Camp Century”. Orkuvandinn var leystur með
því að koma fyrir fyrsta kjarnakljúfnum í sögu heimskautsins.
Þarna bjuggu 250 manns þar til „bærinn” var yfirgefinn 1965.
1966
Símasamband milli Danmerkur og Grænlands opnað.
1967 tókst eftir margar
árangurslausar tilraunir að koma sjötta stærsta loftsteini, sem
fundizt hefur á jörðinni, um borð í skip og flytja hann til Danmerkur.
Hann fannst árið 1963 í grennd við Savigsivik, nálægt Thule og vegur
18 tonn. Hann er að mestu úr járni, en u.þ.b. 8% eru nikkel,
o,5% kobalt auk lítils magns af fosfóri og brennisteini.
Steininum var komið fyyrir í Náttúrufræðisafninu í Kaupmannahöfn.
Gnænlenzka landsráðið ákvað aðgerðir til að draga úr barnsfæðingum og
að reyna að stemma stigu við offjölgun þjóðarinnar.
1968 Hinn 21. janúar fórst B-52
sprengjuflugvél með fjórar vetnissprengjur innanborðs á Thuleflóa.
Fréttir af þessum atburði birtust feitletraðar á forsíðum
heimsblaðanna og ollu miklu fjaðrafoki. Menn óttuðust hið versta.
Sjávarlífi stafaði hætta af plútoníummengun og hafstraumar gætu borið
hana til annarra hafsvæða. Danskir og Bandarískir kjarneðlis-,
haf- og jöklafræðingar flykktust á slysstað. Niðurstöður þeirra
voru, að plútoníummagn sprennanna gæti ekki ógnað lífríki Thuleflóa og
Wolstenhólmsfjarðar. Var úrskurður þeirra réttur? Er ekki
hugsanlegt, að slík óhöpp geti ekki aðeins ráðið örlögum Grænlands,
heldur allrar heimsbyggðarinnar?
1979
Heimastjórn frá 1. maí. |
